TÜBİTAK-TEYDEB MALİ RAPORLARIN DENETİMİNDE GÖRDÜĞÜMÜZ AR-GE, YENİLİK VE TASARIMA İLİŞKİN KRONİK SORUNLARIN ÜLKE EKONOMİSİNE ETKİSİNİ NASIL OKUMALIYIZ?

Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK

Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik

Hibe Fonları Uygulayıcısı, YMM,

www.abdanmerymm.com

abdanmer@gmail.com

Gülçin GÖKÇEYREK

Ar-Ge ve Yenilik Mali Rapor Uzmanı

17.03.2016

GİRİŞ

TÜBİTAK-TEYDEB 2015/Temmuz-Aralık 2.dönem raporlarının TÜBİTAK’a verilmesi için son ay olan 2016/Mart ayının da sonuna geliyoruz. Biz de mali dönem raporlarının denetimi ile YMM raporu düzenleme çalışmalarının sonuna geldik. Bu çalışmalarda Ar-Ge projesi veren firmalarda kronik sorunların devam ettiğini de gözlemliyoruz. Ayrıca yanılmıyorsak bu sene başından neredeyse 4 aydan beri TEYDEB’ den destek karar yazılarının da gelmediğinin firmaların Ar-Ge proje yapma hevesini kırdığını, projelerin çoğunun bu sebeple güncelliğini yitirdiği hususunu da üzülerek belirtelim.

Aşağıdaki analizde bizim denetimlerde saptadığımız önemli kronik sorunlar açıklanmaya çalışılmıştır.

MALİ RAPORLARDA KRONİK SORUNLAR

1. Bizler yazılarımızda Ar-Ge projesi ile devamındaki teşviklerden en iyi şekilde yararlanmak için,  her an yürüyen 3 TEYDEB projesinin varlığından söz ediyoruz. Gözlemlediğimiz kadarıyla firmalar 1 Ar-Ge projesi, en fazla 2 Ar-Ge projesiyle yetiniyorlar. Fazla arzu ve istek yok.
2. Onaylanan Ar-Ge projeleri nedeniyle denetlenen firmaların % 90’ına yakını 5746 sayılı Ar-Ge kanunu ile firmalara tanınan SGK işveren payı, stopaj desteği ile Ar-Ge indirimlerinden yararlanmıyorlar. Buna bağlı olarak da Ar-Ge harcama ve giderlerinin kayıtlarını Ar-Ge hesaplarında değil, üretim hesaplarının içinde gösterenlerin payı % 25 civarında. Haliyle projenin onaylanıp onaylanmadığına dair destek karar yazılarının geç gelmesi de harcama ve giderlerin üretim hesaplarında gösterme eğilimini artıracaktır. Oysa Ar-Ge muhasebesini tutulmasının firmalara çok faydası var.
3. Ar-Ge harcama ve giderlerinin ödenmesinde fatura bazlı çalışanların payı %30, cari hesap bazlı çalışanların payı %70. Geçmiş döneme göre Ar-Ge faturalarının dahil olduğu satıcılar hesabının ödenmesinde fatura bazlı ödemelere yönelme olduğunu gözlemliyoruz. Fatura bazlı ödemelerde halen dekontun açıklama kısmına fatura numarası yazılmadığı fakat ödemenin faturayla birebir olduğunu görüyoruz. Fatura numarası yazılmadığından her ne kadar birebir olsa da cari hesaba istinaden yapıldığını varsayıp ilave ödeme yapılması gerekmektedir.
4. Ar-Ge proje faaliyeti baştan sona bir ekip işi. Ar-Ge merkezi ile teknokent firmaları dışında denetlediğimiz firmalarda ekip ruhu ile çalışanların payı % 40’ı geçmez. Diğerleri dağınık ve birbirinden kopuk çalışıyor. Hele bu dağınıklık personel ücretlerinin mahremiyetinin başkalarınca bilinmemesi durumunda, insan kaynakları YMM’ye evrakları vermek istemiyor. Firmaların söyledikleri şirket prensibi gereği SGK Hizmet listelerini ve ücret bordrolarını vermedikleri. Durum böyle olunca ne yazıkki mali raporlar kontrol edilirken personel maliyet hesaplarında sıkıntılar yaşanıyor.
5. Bize gelen mali raporlarda malzeme sıralaması proje önerisindeki sıraya göre genelde düzenlenmemesi yanında hangi faturaların hangi malzemeye ait olduğuna ilişkin fatura üzerinde bir işaretleme olmadığı için bol bol gelgit oluyor. Bu konuyu maalesef ilk defada ve her zaman çözemedik. Bu konuyla çok uğraşıyoruz.

6. Firmalara Mali Raporun ve YMM raporunun kontrolü ve hazırlanması için istenilen evraklar listesi detaylı olarak gönderiliyor. Buna rağmen halen firmalar eksik doküman gönderiyor. Bazı firmalara bu evraklar gereksiz görünüyor.
7. Firmadan malzeme alımları ile ilgili 320 muavin dökümü ve ödemeleri vermek ek bir yük gibi geliyor. Firmanın söylediği bu evrakları hazırlamak en az üç ayımızı alır. Bir proje yapıyoruz, hibe almak için angarya işlerle uğraşıyoruz. İstenilen evraklar gereksiz diye söyledi ve projeden vazgeçti.

FİRMA – ÜLKE EKONOMİSİ İLİŞKİSİ

Bir ekonomide firmalar içlerindeki düşünce ve fikirlerini değiştirmediği sürece ekonomide bir iyileşme olmayacağı ileri sürülür. Bu bakış açısı bizce de doğru. Bu durumda yukarıdaki firmaların kronik sorunların çözümünde bir ilerleme olmadan Ar-Ge kanunundaki son iyileşme nedeniyle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının çok güzel hazırlanmış olduğu sunumdaki aşağıdaki hedeflere nasıl ulaşılacağını merak ediyoruz.

1. Tasarım faaliyetlerini desteklemek,
2. Ar-Ge yatırımlarını özendirmek, Nitelikli üretim yapısına geçilmesini sağlamak, Katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesini sağlamak
3. Ar-Ge personelinin niteliğini ve istihdamını artırmak,
4. Ar-Ge faaliyetlerini ticarileştirmek; teknoloji şirketlerini ortaya çıkarmak ve desteklemek,
5. Üniversite-sanayi işbirliğini geliştirmek ve kurumsallaştırmak
6. Ar- Ge ve yenilik desteklerinin etkin koordinasyonunu sağlamak ve ekosistemi güçlendirmek.

SONUÇ

Bize göre ülkemizin Ar-Ge çalışmalarının mevcut durumu yetersiz. Topyekûn kalkınma lazım. Hele komşu ülkelerle dış ekonomik ilişkilerimizim yeniden düzeleceğine ilişkin sinyallerini aldığımız son günlerde Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerine odaklanma, hız ve teşviklerin etkinliği çok daha önemli.