Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM, Sorumlu Ortak Baş Denetçi
GİRİŞ
Otomotivde Mayıs’ta ihracat yüzde 27,4 düşüşle 1,48 milyar dolara geriledi.
Müşterilerimizin önemli bir bölümü otomotiv sektöründen. Bu konuda Türkiye genelinde ağırlığı KOBİ olan müşterilerimiz var, Ar-Ge projeleri yapıyoruz. Bu firmaların çoğu ana otomotiv firmalarına rulman, körük, takoz, fren parçası, kapı kolu gibi parçalar yapıyor ve sürekli model değişikliğinden dolayı ürün yeniliği ve yeni ürünü üretecek süreç yeniliği Ar-Ge yatırımlarına ihtiyaçları var. Ar-Ge ve Yenilik yapan ve proje veren firmaların tam kapasite çalıştıklarını gözlemliyoruz.
İşimiz gereği birçok imalatçı firma ile yüz yüze gelip, sorunlarını ve çözüm yollarını tartışıyoruz. Müşterilerimizin önemli bir bölümü otomotiv sektöründen. Bu konuda Bursa’da ağırlığı KOBİ olan müşterilerimiz var, Ar-Ge projeleri yapıyoruz. Bu firmaların çoğu ana otomotiv firmalarına rulman, körük, takoz, motor, fren parçası, kapı kolu gibi parçalar yapıyor ve sürekli model değişikliğinden dolayı ürün yeniliği ve yeni ürünü üretecek süreç yeniliği Ar-Ge yatırımlarına ihtiyaçları var. Ar-Ge ve Yenilik yapan ve proje veren firmaların tam kapasite çalıştıklarını gözlemliyoruz. Kendi özkaynakları ile bu yenilikleri karşılamaları zor ve biz onlara aşağıdaki yol haritasını öneriyoruz ve örnek olarak rulman ürününü ele alıyoruz. Anlaşılması için baştan belirtelim ki, bu parçalardaki yenilik için sadece Ar-Ge ürün projesi verilmek istenirse, proje bütçesi düşük kaldığından bizim tavsiyemiz, ürün + süreç yenilik Ar-Ge projeleri yapmaktır.
AR-GE VE YENİLİK GİDER VE HARCALAMALARINI FİNANSE ETMENİN YOL HARİTASI
‐ Gümrük vergisi muafiyeti: Üçüncü ülkelerden makine ithalatlarında,
‐ KDV istisnası,
‐ Faiz desteği: Bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yetmişine kadar olan kısmı için ödenecek faizin, Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı Ekonomi Bakanlığınca toplam tutarı yedi yüzbin Türk Lirasını geçmemek üzere karşılanır.
‐ Sigorta primi işveren hissesi desteği: , Yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla ilave edilen, istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı Bakanlık bütçesinden 6‐7 yıl süre ile toplam sigorta desteğinin sabit yatırım tutarına oranı % 35’e ulaşıncaya kadar karşılanır.
‐ Yatırım yeri tahsisi: Desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun ek 3 üncü maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilebilir.
‐ Vergi indirimi: Gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisi, %30 yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar %70 indirimli olarak uygulanır.
29 Nisan 2014 tarihinde ilgili Bakanlığı’n yayınlanan yönetmeliğinde, TÜBİTAK yada KOSGEB’e Ar-Ge ve Yenilik projeleri verilip onaylanarak tamamlanırsa, prototipi yapılan ürün yada yazılımın seri üretimine geçişinde aşağıdaki desteklerden yararlanılmaktadır.
A) Makine, Teçhizat desteği
– Mikro, Küçük ölçekli KOBİ’lere seri üretim için gerekli olan yatırım tutarının %40’lık bölümünü 5 milyon TL.’ye kadar hibe olarak veriliyor. (Yerli malı belgesine sahip yurtiçi firmalardan alımlarda %10 ilave edilir.)
– Orta ölçekli KOBİ’lerde ilgili oran %30 ve 5 milyon TL. (Yerli malı belgesine sahip yurtiçi firmalardan alımlarda %10 ilave edilir.)
– Büyük ölçekli firmalarda ilgili oran %10 ve 5 milyon TL. (Yerli malı belgesine sahip yurtiçi firmalardan alımlarda %10 ilave edilir.)
B) Kredi faiz desteği
– Küçük ve Orta Ölçekli KOBİ’ler için 10 milyon TL.’ye kadar faizsiz yatırım kredisi imkanı, 10 milyon TL.’den sonrası için %50 indirimli kredi faiz desteği,
C) İşletme gideri desteği
– Yatırım tamamlandıktan sonra ki 1 yıl için üretim için gerekli olan enerji, personel ve kira giderinin %75’i hibe olarak ödeniyor.
Öte yandan Ar-Ge projesini yurtdışında tamamlayıp patentini alan yabancı firmalar bölgenizde seri üretime geçiş için üretim faaliyetine başlarlarsa, yukarıdaki desteklerden yararlanabileceklerdir.
NOT: Firmalar makine teçhizat desteği için ya aşağıda açıklanan Ekonomi Bakanlığının 5. Bölge destek Programına ya da Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının bu programına başvurabilir. Aynı makine/teçhizat yatırımı için iki programa aynı anda başvuramaz.
TÜBİTAK ya da KOSGEB’den Ar-Ge ve yenilik projesi tamamlanarak prototipi oluşan yeni ürünün yurt içi tanıtımı ve pazarlama faaliyetinin 25.000 TL’ye kadar, yurt dışı tanıtımı ve pazarlama faaliyeti için 50.000 TL.’ye kadar faaliyet sayısına bakılmaksızın bir yıllık süre içinde fuara katılım, seyahat, reklam, ürün kataloğu vb. giderler için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı hibe destekleri vermektedir (20.06.2013 R.G). Prototip ürün projesinin tamamlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde Bakanlığa her zaman için başvuruda bulunabiliniyor. Bu konudaki detaylı bilgileri şu linkten elde edebilirsiniz: “http://sagm.sanayi.gov.tr/DocumentList.aspx?catID=4352&lng=tr”.
Aşağıda okuyucuya ilk incelemede önemli olacağını düşündüğümüz bazı hususlara yer verilmiştir.
DESTEKLENECEK FAALİYETLER ŞÖYLEDİR:
Destek Kalemleri Üst Limitleri
1 Yurt dışı fuar giderleri 50.000 TL
2 Yurt içi fuar giderleri 25.000 TL
6 Broşür 4.000 TL
7 Katalog 6.000 TL
8 Flaş bellek 5.000 TL
9 e-ticaret sitesi üyeliği 5.000 TL
10 Yazılı medya gideri 5.000 TL
Desteklenecek Üst Limit 75.000 TL
BAŞVURU
Prototip ürün projesinin tamamlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde Bakanlığa her zaman için başvuruda bulunabiliniyor. Tanıtım ve pazarlama başvuru dosyası ile başvuru dosyasının CD ortamında kaydedilmiş bir kopyası, elden Bakanlığa teslim edilir.
Ayrıca, Bakanlık internet sitesi üzerinden oluşturulacak uygulama üzerinden de elektronik ortamda başvuru yapılabiliniyor. Başvurular Değerlendirme Komisyonu tarafından değerlendirilip, karara bağlanıyor. Daha sonra Bakanlık ile firma arasında yapılan sözleşmenin imza tarihinden başlayarak süresi bir yıldır.
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
Başvurular, değerlendirme kriterleri ve alt değerlendirme kriterlere göre değerlendirme komisyonu üyelerince ayrı ayrı puanlanır, puanların ortalaması alınarak değerlendirmeye esas teşkil edecek puan belirlenir ve elli (50) ve üzeri puan alan başvurular destek listesine alınır,
Değerlendirmede belirleyici ana kriterler şöyledir:
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı TÜBİTAK ve KOSGEB vasıtasıyla yürütülen destekler yanında, bu kez 21 Aralık 2014 tarihindeki Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulunun TASARIM DESTEĞİ HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008/2)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2014/4) ile Ekonomi Bakanlığınca yürütülmek üzere firmaların moda, endüstriyel tasarım ve inovasyon kapasitelerinin artırılarak, ihracata dönük katma değerli ürün üretmeleri amacıyla “TASARIM VE ÜRÜN GELİŞTİRME PROJELERİ” uygulamasına başlanılmaktadır (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141221-4.htm).
İhracata dönük üretim yapan imalatçı ve yazılım şirketlerinin bize göre araştırma faaliyetinden sonra yapacağı tasarım ve inovasyona yönelik projeleri için maksimum 3 yıl için Bakanlığa başvurup, kabul edilmesi halinde madde 6/A’ya göre aşağıdaki desteklerden yararlanacaktır:
olmak üzere proje bazında % 50 oranında desteklenir.
– Bir şirketin en fazla bir adet projesi desteklenir.”
Burada görüldüğü gibi nitelikli personel altyapısına büyük önem verilmektedir. Maaşlarının yarısının desteklendiği bu durumda mühendis, tasarımcı ve modelist istihdamı ve firmaların teknoloji kapasitesi artacaktır.
-Onaylanan projeler için 6 ayda bir ödemesi yapılmış harcama ve gider belgeleri için İhracatçı Birliklerine başvurulması gerekiyor.
-Bu kapsamda desteklenen tasarım ve ürün geliştirme projeleri; proje süresi boyunca, herhangi bir kamu kurumundan başka bir destek programı kapsamında destekten yararlandırılmazlar.
– Tasarım ve ürün geliştirme projeleri uygun görülen şirketler, destek kapsamına alındıkları tarihi müteakip her yılın ilk üç ayı içerisinde bir önceki yıla ait faaliyetlerini ve buna ilişkin değerlendirmelerini içeren bir raporu Bakanlığa intikal ettirir.
– Bu hususlar ile ilgili olarak Bakanlıkça Uygulama Usul ve Esasları Genelgesi yayınlanacaktır.
TÜBİTAK Ar-Ge projelerinde hibeler, projeler kabul edilip yıllık 6’şar aylık dönemler halinde ödemesi yapılmış harcama ve gider belgelerinin bu kurumlara ibrazı ile elde edilebilmektedir. Firmalar, projenin başlangıç tarihinden itibaren personel, malzeme, program, hizmet alımı vb gibi proje harcama ve giderlerini yaptıktan sonra ilk hibeyi alış süresi, bizim pratik hayattan aldığımız verilere göre en az ortalama 9 ay geçmektedir. Nakit sıkıntısı çeken özellikle mikro ve küçük işletmelerin ödemesini YMM tasdik tarihine kadar ödenmeyen harcama ve gider faturaları kapsam dışına alınarak, hibe alamamakta, finansman sıkıntısı devam ederek, Ar-Ge projesi yapmaktan vazgeçmektedir.
Bununla birlikte Ar-Ge projesi onaylanan firmalar için onaylanan matrahın %25’i oranında TÜBİTAK’ın işlettiği bir ön finansman ya da diğer adıyla transfer ödemesi uygulaması bulunmaktadır. Ancak bunun için bankadan teminat mektubu alınması isteniyor.
Ayrıca TÜBİTAK ya da KOSGEB Ar-Ge ve inovasyon projelerinin tamamlanmasından sonra ticarileşme ve seri üretim için KOSGEB Endüstriyel Uygulama; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının “Teknoyatırım “ programı ile Ekonomi Bakanlığının 5.Bölge teşvik belgesi kapsamında faizsiz ya da düşük faizli yatırım kredileri sağlanması söz konusu olup, bu avantajlı teknolojik yatırım kredilerini almak için de bankadan teminat mektubu talep edilmektedir.
TÜRKİYE’DEKİ KREDİ GARANTİ FONU (KGF) UYGULAMASININ AR-GE PROJELERİ İLE BÜTÜNLEŞTİRİLMESİ
Yukarıdaki mukayeseli analizlerden anlaşılacağı üzere Ar-Ge projesi ve devamında seri üretim yapan KOBİ’lerin finansman ihtiyacını karşılamak üzere bir garanti ve kefalet sistemine ihtiyaç bulunmaktadır. Ülkemizde de AB gibi olmasa da, bize göre yine de iyileştirilmiş bir sistem olarak “Kredi Garanti Fonu” kurumu mevcut olup, bu kurumla KOBİ’lerin ar-ge projelerindeki ön finansman ihtiyaçlarının 28 Şubat 2015 tarihinde yürürlülüğe giren Hazine destekli Kefalet Sistemi ile önemli ölçüde karşılanabileceği kanısındayız.
-28 Şubat 2015 tarihinde Bakanlar Kurulu’nun 2015/7331 sayılı Kararı ile
“Kredi Garanti Kurumlarına Sağlanacak Hazine Desteğine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar”ın yürürlüğe konulması uygulamaya geçmiştir.
Burada ilgili kararın 10.maddesi ile NACE rev.2-Altılı sınıfın KISIM C-İmalat bölümündeki alanlarda en az bir yıl faaliyette olan imalatçı KOBİ’ler için 1-10 yıl arası vadeli,,anapara ödemesiz dönem en fazla 3 yıl olmak üzere verilecek krediler için % 80 kefalet oranlı 2.5 milyon TL’ye kadar kefalet verilebileceği belirtilmektedir.
Bu durumda yatırım için krediye ihtiyaç olan KOBİ çalıştığı bankaya hazine destekli kefalet sistemi kapsamında kredi talebinde bulunmakta, banka yine gerekli teminatları almasına rağmen vereceği kredinin anapara ve faizinin geri ödenmemesi riskine karşı Kredi Garanti Fonundan kefalet istemektedir. Bizce bu durum daha rahat koşullarda kredi teminine yol açabilecektir, uygulamada görmek gerekir. Kurum bankalar tarafından alınmış teminatlar dışında başka teminat aramaz.
-Öncelikle KGF’nin ortakları 24 banka,4 finans kurumu, Hazine, TOBB, KOSGEB, TESK, KOBİ, TOSYÖV ve MEKSA olmak üzere alt yapısı çok güçlüdür.
-KGF’nin Türkiye genelinde 33 şubesi bulunmakta olup, İstanbul’da 4 tane şube faaliyet göstermektedir.
KGF’NİN AMAÇ VE HEDEFLERİ
Kefalet başvurularının kabul ya da reddine Kurum karar vermektedir.-KGF’nin kuruluş amaç ve hedeflerine baktığımızda, şu ibare Ar-Ge projelerinin finansmanı için büyük önem taşımaktadır:
“…Yenilikçi yatırımların gerçekleştirilmesi, ileri teknoloji içeren küçük girişimler, ihracatın desteklenmesi, istihdam artışı sağlayacak yatırımlar ve bölgesel kalkınma amaçlı yatırımlar KGF kefaletlerinde öncelikli olarak değerlendirilen konulardır…”.
-KGF aşağıdaki kredilere kefalet vermektedir:
Yeni iş Kurma Mevcut Tesisin Genişletilmesi Hammadde Temini Yeni Teknoloji Kullanımı Yeni İş Yerine Taşınma Nakit Sıkıntısını Giderme İhracatın Finansmanı İthalatın Finansmanı Teminat Mektubu Amaçlı Krediler.
Ürün ve süreç Ar-Ge’si ile devamındaki teknolojik yatırımlarla bütünleşen kefalet türleri bulunmaktadır.
SONUÇ
Türkiye olarak şu an da büyümeye büyük ihtiyacımız var. Bu kapsamda imalatçı ve ihracatçı firmalarımıza önemli görevler düşmektedir. Piyasa araştırmalarımızda Ar-Ge ve Yenilik faaliyetlerinde bulunup bu faaliyetleri Ar-Ge projesine bağlayan, proje tamamlandıktan sonra yukarıda açıklanan seri üretime ve ticarileşmeye yönelik destekleri alan firmaların tam kapasite ile çalıştıklarını görüyoruz. Bize göre başka çıkış yolu da yok. Yukarıdaki açıklamalardan da görüleceği gibi uygulamaya yönelik çok teşvik var. Bu teşvikler hakkında hepimizin farkındalığı artıp, eyleme geçmemiz gerekiyor.
