Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik
Hibe Fonları Uygulayıcısı, YMM,
GİRİŞ
Ekim 2015’de yayımlanan Frascati kılavuzunun kriterleri ve ilkeleri Ar-Ge çalışması yapan bizler için ham proje yazmada hem de projenin denetimi için firmaları ziyaret eden hocalarımız için temel belirleyici ve alt yapı oluşturmaktadır. Söz konusu yeni güncelleme ile birlikte proje yazarken nelere dikkat etmeliyiz diye kendimize soru sorup cevabını zihnimizde aşağıdaki şekilde bulmaya çalıştık. Hepimizin birlikte eleştirel analizle hatalarımızı ayıklayarak farkındalığımızın artmasına katkıda bulunmak istedik. Aslında bu konuda KUR’AN’ın Zümer Suresi 17-18.ayetlerinde şöyle denilmektedir: “Sözü dinleyip onun en güzeline uyan kullarıma müjde ver. İşte bu kimseler ALLAH’ın kendilerine doğru yola ilettiği kimselerdir ve işte onlar akıl sahiplerinin ta kendileridir.”
BELLİ BAŞLI DİKKAT EDİLECEK KRİTERLER
1.Kılavuzda Ar-Ge faaliyetlerinin temel, uygulamalı ve deneysel geliştirme olmak üzere üç türünden söz edilmektedir (Frascati Manuel2015,s.45). Ar-Ge çalışmalarında birinci seviyeden yani temel araştırmadan literatür tarama ile başlıyoruz. Örneğin nanolu iz bırakmayan endüstriyel veya evsel mutfak eşyalarının Ar-Ge projesinde nano ile teorik temel araştırmaya yönelik çalışmaları gözden geçiriyoruz. Daha sonra genel anlamda cam üzerine nano teknolojinin nasıl uygulandığının araştırılması (uygulamalı araştırma) yapılarak mutfak eşyalarında kullanılan cam dikkate alınarak (cam kalınlığı, koyu ve yansıtıcı özellikler vb) bu özellikteki camlarda nasıl uygulanacağının araştırması yapılıyor. Özellikle fırın gibi mutfak eşyalarında çok silinen camlarda cam üzerine uygulanan nano malzemenin camın saydamlığını bozmadan ve çok silinmelerde malzemenin yüzeyden uzaklaşma probleminin çözülmesi için (deneysel geliştirme) çalışmalar yapılıyor. Bu üçlü çalışma, Ar-Ge projeleri için Frascati Kılavuzu’nda ön görülen Ar-Ge çalışmalarının basamaklarıdır.
2.Ürün ve süreç yeniliği Ar-Ge projelerinde piyasaya çıkacak üründe mevcut duruma göre önemli derecede teknik iyileşme ve/veya kullanım kolaylığı sağlayarak, yıkıcı etki beklentisi olması gerekiyor. Ürün standardının hazırlanması, gerçekleştirilmesi ve korunması amacıyla süreçte makine, otomasyon, hat, kalıp vb. üzerinde yenilik yapılsa dahi, kapsam dışına alınmaktadır (age,s.48).
3.KOBİ’lerde genelde ayrı bir Ar-Ge departmanı ya da Ar-Ge merkezi bulunmamaktadır. Rutin üretim faaliyetleri yanında kısmi kullanımla Ar-Ge çalışması ile de meşgul olmaktadırlar. Bu durumda Ar-Ge projeleri için tasarım ve çizim faaliyetlerinde bulunulursa, bu çalışmalar Ar-Ge kapsamına girmektedir (age s.48).Aslında bu yaklaşım bizde halen Ar-Ge faaliyetlerine uygulanan 5520 ve 5746 sayılı kanunların uygulanması için bir ayraç teşkil etmektedir.
Ar‐Ge Departmanı
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanun’un ilgili Tebliğinde; Ar‐Ge indirimi için mükelleflerin Ar‐Ge departmanı kurmaları ve Ar‐Ge’de görev alan personelin tam zamanlı çalışması halinde söz konusu personel giderinin Ar‐Ge harcaması olarak kabul edilebileceği belirtilmektedir. 5746 Sayılı Kanun’un ilgili Yönetmeliğinde ise ayrı bir Ar‐Ge departmanının kurulmasına gerek olmadığı (çoğu KOBİ’lerde ayrı bir Ar‐Ge departmanın bulunmadığını gözlemlemekteyiz ve Kamu Kurum ve Kuruluşları da karşılıksız destek verirken ayrı bir Ar‐Ge departmanı kurmak zorunluluğu aramamaktadır) ve personelin de Ar‐Ge projesinde kısmi yani adam/ay oranına göre çalışabileceği, çalışılan kısma isabet eden personel giderinin Ar‐Ge harcamasına dâhil edebileceği belirtilmektedir. Bu durumda, adam/ay oranı (1) in altında olan projelerin 5520 sayılı Kanun’un ilgili Tebliği’nde belirtilen Ar‐Ge İndirimini seçmeleri durumunda, bize göre personel giderini Ar‐Ge indirimi olarak dikkate almamaları gerekir.
4.Proje bir sorunu çözmeye veya yeni bir yöntemin uygulanmasının etkilerini gözlemlemek için yapılırsa Ar-Ge kapsamına girer. Örneğin cesedin otopsisi rutin bir tıbbi hizmettir. Ancak aynı cesede kanserin yan etkilerini saptamak için özel inceleme yaparsak Ar-Ge proje kapsamına girer. Çünkü uygulama yenidir, etkileri belirsizdir, başarılı olursa başka hastalara da tatbik edilebilir(age s.48).
5.Ar-Ge projeleri aşağıdaki beş kriterin hepsini karşılamalıdır:
– YENİ (NOVEL),
– YARATICI(CREATIVE),
– BELİRSİZ( UNCERTAIN),
– SİSTEMATİK(SYSTEMATIC),
– TRANSFER EDİLEBİRLİK VE/VEYA TEKRAR ÜRETİLEBİLİRLİK (TRANSFERABLE AND /OR REPRODUCIBLE) (age s.45).
ÖZET SÖZ
Global düşünüp, yerel davranmalıyız.
