Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM
04/11/2014
GİRİŞ
Ülkemizdeki İthalat işlemleri ,ihracat işlemlerine göre daha karmaşık ve birçok mevzuatı ilgilendiren bir faaliyetler bütünüdür.Bu bakımdan bu bütünlüğü daima göz önüne alarak işlem yapmak gerekir.Aksi halde süreç adımlarından birinin yerine getirilmemesi ya da eksik/kusurlu yerine getirilmesi sonuç üzerinde birikimli problemler yaratabilmektedir.
Aşağıda önce bir sistem bütünlüğü içinde ithalatla ile ilgili mevzuatlar iş akışı içinde gösterilmiş,daha sonra gümrük işlemleri üzerinde odaklanılarak, bu bağlamda uygulamada yoğunca kullanılan “serbest dolaşıma giriş “rejimi konusunda ayrıntılı açıklamalar sunulmaktadır.
A-İTHALATLA İLGİLİ MEVZUATLARIN TOPLUCA İŞ AKIŞI
Şemaya ulaşmak için tıklayınız ;
B- İTHALATTA GÜMRÜKDEKİ İŞLEMLERİN İŞ AKIŞI -1
Şemaya ulaşmak için tıklayınız ;
C- İTHALATTA GÜMRÜKDEKİ İŞLEMLERİN İŞ AKIŞI -2
Şemaya ulaşmak için tıklayınız ;
D- İTHALATTA VERGİLERİN HESAPLANMASI;
Gümrük vergileri aşağıdaki esaslara göre hesaplanır:
Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesinde belirtilen eşyanın vergi oranına göre eşyanın gerçek kıymeti esas alınarak hesaplanır.
Gümrük vergisi CIF kıymet üzerinden alınır. CIF dışındaki satış ve teslimlerde kıymete diğer giderler (navlun+sigorta ) ilave edilir.
E- KDV’NİN HESAPLANMASI;
1- İthalatta Matrah
İthalatta verginin matrahı aşağıda gösterilen unsurların toplamıdır:
a)İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,
b)İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
c)Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler toplamıdır. Bu toplama eşyanın girdiği KDV listesindeki karşılığında belirtilen KDV oranı tatbik edilerek hesaplanır.
2- Kıymetin Tespitinde ve İthalatta Kullanılacak Döviz Kuru
Eşyanın gümrük vergisine esas alınacak kıymetinin Türk Lirası olarak beyanı zorunludur. Fatura veya diğer belgelerde yazılı yabancı paralar, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte yürürlükte olan T. C. Merkez Bankası döviz satış kurları üzerinden Yeni Türk Lirasına çevrilir.
İTHALAT ÖRNEĞİ
ÖRNEK: Otomobil, 1600-2000 cm, FOB 20 000 euro,
GTİP: 870323191200
1- Ozon tabakasını inceltici gazlar 2007/14
2- Karayolu taşıtlarının ithali ile ilgili 2007/7
Proforma fatura onayı ve ithalatta uygunluk yazısı, (SANAYİ BAK)
3- Garanti belgesi aranması ile ilgili 2007/6 (SAN. BAK)
4-ÖTV, II SAYILI LİSTE, KDV Matrahı üzerinden %60
5- KDV %18
F- İTHALATLA İLGİLİ SÜREÇ ADIMLARI;
1- Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine Girmesi
Karayolu taşıtlarıyla ancak sınırdaki yetkili bir gümrük idaresine eşya getirilebilir. Sınırdaki yetkili olmayan bir gümrük idaresine gelen eşya, gümrük gözetimi altında yetkili bir gümrük idaresine götürülmediği takdirde geri çevrilir.
Türkiye Gümrük Bölgesinden karayoluyla transit geçecek eşya için bu hüküm uygulanmaz.
Türkiye Gümrük Bölgesine yürütülerek getirilecek hayvanlar sağlık kontrolü yapılabilen gümrük kapılarından girebilir.
2- Eşyanın Gümrük Gözetimine Tabi Olması
Eşya Türkiye Gümrük Bölgesine girdiği andan itibaren gümrük gözetimine tabidir.
Söz konusu eşya ya ilişkin gümrükçe onaylanmış bir işlem yapılıncaya
Serbest dolaşımda olup olmadığı saptanıncaya kadar gümrük gözetiminde kalır.
3- Eşyanın Götürüleceği Yer
Bu eşyalar
a)Belirlenen bir gümrük idaresine ya da gümrükçe uygun görülecek herhangi bir yere,
b)Deniz ya da havayoluyla ya da Türkiye Gümrük Bölgesinden geçmeksizin karayoluyla doğrudan bir serbest bölgeye götürülür.
4- Eşyanın Gümrüğe Sunulması
Müsteşarlıkça belirlenen esaslara uygun olarak gümrük idaresine ya da gümrük idarelerinin belirlediği ya da uygun gördüğü yere gelen eşya, bunu Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi tarafından gümrüğe sunulur.
5- Eşyanın Önceden İncelenmesi
Gümrüğe sunulan bir eşyanın, gümrükçe onaylanmış bir işlem ya da kullanıma tabi tutulmasından önce, eşyanın incelenmesi ya da bundan numune alınması konusunda sahipleri ya da yasal temsilcileri tarafından yapılan taleplere gümrük idarelerince izin verilir.
Bu konudaki taleplerin yazılı yapılması ve ayrıntılı olması gerekir.
6- Özet Beyan Verilmesi
Özet beyan, taşıt aracı ve gümrüğe sunulan eşya ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı ve matbu forma uygun bir şekilde taşıyıcı veya temsilcisi tarafından yapılan beyandır.
Özet beyan, eşyanın gümrüğe sunulmasını izleyen ilk işgünü mesai bitimine kadar ilgili gümrük idaresine verilir. Özet beyanın, taşıtın Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce de gümrük idaresine tescil ettirilmesi mümkündür. Bu durumda, taşıt aracı gümrüklü sahaya gelmeden önce tescil edilmiş özet beyanın onay işlemleri yapılmaz.
Taşıyıcı veya temsilcisi tarafından özet beyan yerine orijinal manifesto, konşimento, CMR, CIM, CIV, TIR Karnesi veya Serbest Bölge İşlem Formu gibi belgelerden birinin ibraz edilmesi halinde bu belge de özet beyan olarak kabul edilir
Yolcu beraberinde getirilen eşya için özet beyan aranmaz.
7- Eşyanın Boşaltılması
– Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya gümrük gözetimi altında taşıttan boşaltılır. Eşyanın taşıttan boşaltılması sırasında boşaltmaya yetkili deniz, kara ve hava araçlarının sahipleri veya kaptan, pilot, sürücü veya acentenin yetkili personeli ile geçici depolama yeri işletmelerinin yetkili memurları tarafından eşyanın boşaltılmasını müteakip 24 saat içinde boşaltma listesi düzenlenir ve gümrük memuru ve taşıt sahibi, sürücüsü veya temsilcisi ile geçici depolama yeri işletme memuru tarafından imzalanır.
Boşaltma listesinde eşyanın cinsi, brüt ağırlığı, kapların sayısı, cinsi, markası, numarası, taşıtın ismi ve sefer numarası gösterilir.
Eşyanın boşaltmadan önce veya boşaltma sırasında zarar görmüş veya kaplarının kırık veya bozuk olduğu tespit edilirse bu durum bir tutanakla tespit olunarak boşaltma listesi ekinde gümrük idaresine sunulur.
8- Özet Beyan İle Boşaltma Listesinin Karşılaştırılması ve Özet Beyan Takibatı
Özet beyandaki kayıtlar, eşyanın araçtan boşaltılması sırasında düzenlenen boşaltma listeleriyle karşılaştırılır. Farklılık görülürse bu durum, özet beyan ya da özet beyan yerine kullanılan belgelerin üzerine kaydedilir ve buna ilişkin tutanak düzenlenerek bu tutanak üzerinden özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilir.
9- Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanım Tayini
Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için, gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesi zorunludur.
10- Süre
– Türkiye Gümrük Bölgesine getirilip gümrüğe sunulan eşyanın, bir gümrük rejimine tabi tutulması, bir serbest bölgeye girmesi, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı, imhası veya gümrüğe terk edilmesine ilişkin işlemlerin deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırk beş gün, diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün içerisinde tamamlanması gerekir.
11- Sürenin Durduğu Haller ve Süre Uzatımı
a)Eşyanın herhangi bir adli veya idari takibata konu olması halinde bu takibat nedeniyle geçen süreler,
b)Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması için dış ticaret mevzuatı ya da sair mevzuatgereğince ibraz edilmesi gereken uygunluk belgesi, kontrol belgesi, ithal lisansı, izin yazısı, gözetim belgesi gibi belgelerin alınması veya buna ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi sırasında geçen süreler,
İşlem tarihinin başladığı tarihte durdurularak yirmi veya kırk beş günlük sürelerin hesaplanmasında göz önünde bulundurulmaz ve işlemin sonuçlandığı tarihten itibaren kalan süre verilir.
12- Geçici Depolanan Eşya
Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen serbest dolaşımda olmayan eşya gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar geçici depolanan eşya statüsünde bulunur ve bu şekilde adlandırılır. Talep halinde ihracat eşyasının da bu kapsamda değerlendirilmesi mümkündür.
13- Geçici Depolama Yerleri
Geçici depolanan eşyanın her türlü dış etken ve müdahalelerden korunmasını sağlayacak şekilde yapılmış ve taşıtların durduğu, yanaştığı veya indiği yerlere mümkün mertebe yakın olan ambar, depo, ardiye veya hangar gibi yerler geçici depolama yerleridir.
– Yolcu eşyası buralarda 3 ay kalabilir.
Geçici depolama yerlerinin bulunmadığı mahallere getirilen eşya, duruma uygun gerekli önlemler alınmak şartıyla, geçici depolanan eşya statüsünde gümrükçe müsaade edilen yerlere de konulabilir. Bu durumda teminat istenir.
– Geçici depolama yeri işleticilerinde aranacak şartlar, İzin
En yakın gümrük idaresine müracaat edilir.
– Geçici depolama yerlerine alınmayacak eşya
Aşağıda yazılı eşya geçici depolama yerlerine alınmaz.
a)Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddeler,
b)Muhafazası, soğuk hava depolarında olduğu gibi özel tertip ve tesislere lüzum gösteren eşya,
c)Bir arada bulunduklar eşya için tehlike ve zarar doğuran eşya,
Bu eşyalar, diğer eşyaya zarar vermeyecek şekilde, geçici depolama yerlerinin ayrı bölümlerine gerekli tedbirler alınmak suretiyle konulmasına ilgili gümrük idaresince izin verilebilir.
Süresi içerisinde gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmayan eşya tasfiyeye tabi tutulur.
– Geçici depolama yeri işletmeleri gümrüğe karşı sorumludurlar
Geçici depolama yerlerinde bulunan eşyanın geçerli veya zorlayıcı nedenler dışında ziyanından, hasara uğramasından veya değiştirilmesinden doğan mali sorumluluk işleticilere aittir. Bu sorumluluk söz konusu eşyaya ait gümrük vergilerinin gümrük idaresine ödenmesini de kapsar. Sorumlular hakkında duruma göre ayrıca 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun hükümleri uyarınca kovuşturma yapılır.
– Rezerveli eşya
Kırık veya tamire muhtaç kaplar ile dağınık eşya geçici depolama yerine alınır alınmaz muayene memuru tarafından, boşaltma ile ilgili kuruluşun yetkilisi, işletme memuru ve gümrük geçici depolama memuru huzurunda muayene edilerek bu eşyanın durumu bir tutanakla saptanır.
SONUÇ
İthalat işlemlerini yönetirken bilimsel yöntem olan deneme-yanılma yöntemine göre; önce mevcut mevzuata göre yapacağımızın ithalat işleminin süreç adımlarını gösteren bir tasarım planlaması yapılır,bu tasarım üzerine eleştirel analiz yapılarak muhtemel hatalar daha işleme başlamadan ortadan kaldırılır.Bu işlemden sonra öngörülerimizin doğruluğu için uygulama geçer,gerçeklikle örtüşüp örtüşmediğine bakarız.Hata çıkarsa,bir daha tekrarlamamak için geri bildirim alarak,öğrenme sürecini iyileştiririz.Mevzuatın çokluğu nedeniyle,ekip halinde çalışmalıyız.İrlandalı yazar” GEORGE BERNARD SHAW “a göre:
“Akıllı adam aklını kullanır. Daha akıllı adam başkalarının da aklını kullanır.”
Not:Bu makalenin hazırlanmasında Gümrük Eski Müdür Yrd. Öğretim Görevlisi Ve halen Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri olarak faaliyet gösteren Mehmet M.Yılmazer’ in Gümrük İşlemleriyle ilgili kitabından yararlanılmıştır.
