Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik
Hibe Fonları Uygulayıcısı, Öğretim Üyesi
Sorumlu Ortak Baş Denetçi, YMM
05.11.2015
GİRİŞ
Hepimizin şu an için ekonomimizdeki ortak dilek, istek ya da niyeti katma değeri yüksek ürünler üretip, ihraç etmek. Bunun için küçük ünitelerdeki üretimlerle inovasyona ve Ar-Ge’ye daha çok ihtiyaç var. Ar-Ge ve yenilik ise sonucu riskli olan deneme ve yanılma faaliyetleri, hatalar yapmayı ve hatalardan ders almayı gerektirir. Bu işlem sürecinin Ar-Ge literatüründeki karşılığı pilot tesis Ar-Ge’si yapmaktır.
PİLOT TESİS AR-GE’SİNİN MANTIĞI
Yeni ürün ya da önemli derecede iyileştirilmiş ürün elde etmek için yeni varsayımların doğrulanması, yeni ürün formüllerinin, bitmiş ürün özelliklerinin tespiti için yeni üretim yöntemlerinin minimum ölçekteki yeni süreç makine ve ekipmanla denendiği bir tesis anlamaktayız (Detay için bkz:Frascati Manual 2015,s.61-62,OECD).
Bunun için pilot tesis Ar-Ge ve yenilik projesi verilirken bizce aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekir:
1) Proje çıktısı öncelikle yıkıcı bir yeniliğe ve farklı bir üretim yöntemi ile gerçekleşmesi gerekmektedir. Yani mevcut uygulanan yöntemlerin dışına çıkıp, farklı bir bakış açısı ile proje çıktısının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Burada mevcut geleneksel üretim yöntemlerine ateşleyici bir arzuyla karşı çıkmak gerekmektedir.
2) Proje çıktısını gerçekleştirmek için talep edilen makine, alet teçhizatların, dışarıdan fason işçilik ile alınmayacak nitelikte olması gerekmektedir. Şöyle ki, 0,01 hassasiyetinde bir parça işlemesi için proje önerisinde CNC talep edilemez. Zira bu hizmet dışarıdan tedarik edilebilir. Fakat proje çıktısının 0,00001 hassasiyetinde işlenmesi için bir CNC tezgaha ihtiyacı var ise ki (bu durum hakemler tarafından mutlaka kontrol edilir) bu durumda, TÜBİTAK kurumu tarafından eğer tasarımı bizden olursa, şüphesiz ki, daha büyük avantajla karşılanabilir.
3) Talep edilen alet-teçhizat mutlaka pilot ölçekte üretim gerçekleştirmek için olmalıdır. Örneğin kimyasal bir formulasyon çalışması için, ihtiyaç olunan mikser kapasite 10 lt geçmez. Proje önerisi için 1.000 lt’lik bir mikser talebi olursa, bu durumda ilgili talep kapsam dışına alınır.
4) Pilot Tesis proje önerileri, mutlaka ölçeklenebilir olmalıdır. Yani, proje önerisinin gerçekleşmesi için 1 birim üzerinden hazırlanarak gerçekleştirilirken hazırlanması ve ancak başarılı olması durumunda, endüstriyel boyutta (10,20,100 birim) gerçekleştirileceği özellikle belirtilmelidir.
5) Bu tür bir pilot tesisin Ar-Ge proje bütçesinin yaklaşık % 90’nı mikro ölçekli yeni üretim yöntemi için parkur halinde birçok makine ve teçhizattan oluşur.
PİLOT TESİS AR-GE PROJESİNDE SEÇENEKLER
1) Pilot tesis Ar-Ge’si yapacak firma, kendi makine yapma gücüne bağlı olarak, proje çalışmasını kendisi yaparak, TÜBİTAK’a bireysel başvuruda bulunur. Başka bir deyişle ya makineyi kendisi yapar ya da tasarımını kendisi yaparak, oluşturacağı imalat çizimine göre üniteleri firma dışında yaptırır.
2) Tasarımını başkasına ihale etmeden bazı makinelerin imalatını yerli sanayiye yaptırmak için ortak – proje olarak TÜBİTAK’a başvurabilir. TÜBİTAK ortak projelere sıcak bakmaktadır.
3) Eğer pilot tesis Ar-Ge ve imalatında AB ülkelerindeki firmalarla ortak proje yapmak istiyorsa, karşısında iki seçenek bulunmaktadır. Birinci seçenek; prosedürü basit, en az bir yabancı firma ile EUREKA kapsamında ortak proje yapmaktır.
4) AB üyesi ülke firmalarıyla pilot tesis Ar-Ge’sinin ortak yapılmasında diğer bir yol, AB H2020 Araştırma ve Yenilik Çerçeve programı kapsamında ortalama 5 ayrı firma ile konsorsiyum oluşturarak, teknoloji transferi yapmaktır.
SONUÇ
Ülkemizdeki Ar-Ge ve yenilikçi faaliyetler için TÜBİTAK’a ve AB’ye verilen projeler neredeyse tamamına yakını prototip Ar-Ge’si şeklindeki mevcut ürün ve üretim tesisinin iyileştirilmesine yöneliktir. Oysa gerek katma değeri yüksek ürünler üretip ihracat yapımızın nitelik değiştirmesi gerekse teknolojik ilerleme ve deneyim kazanmak için ülkemiz firmalarının daha fazla pilot tesis Ar-Ge’sine yönelmeleri ve bu yönde hepimizin Ar-Ge algımızın genişletilerek iyileştirilmesi büyük önem taşımaktadır
