OTOMOTİV FİRMALARININ ÜRÜN VE SÜREÇ YENİLİKLERİNİ HİBE DESTEKLERİ İLE NASIL FİNANSE EDERİZ?

Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK

Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe

Fonları Uygulayıcısı, YMM

www.abdanmerymm.com

abdanmer@gmail.com

GİRİŞ

Otomotivde Mayıs’ta ihracat yüzde 27,4 düşüşle 1,48 milyar dolara geriledi.

Müşterilerimizin önemli bir bölümü otomotiv sektöründen. Bu konuda Türkiye genelinde ağırlığı KOBİ olan müşterilerimiz var, Ar-Ge projeleri yapıyoruz. Bu firmaların çoğu ana otomotiv firmalarına rulman, körük, takoz, fren parçası, kapı kolu gibi parçalar yapıyor ve sürekli model değişikliğinden dolayı  ürün yeniliği ve yeni ürünü üretecek süreç yeniliği Ar-Ge yatırımlarına ihtiyaçları var. Ar-Ge ve Yenilik yapan ve proje veren firmaların tam kapasite çalıştıklarını gözlemliyoruz.

İşimiz gereği birçok imalatçı firma ile yüz yüze gelip, sorunlarını ve çözüm yollarını tartışıyoruz ve ulaştığımız doğru çözümleri makale haline getirip, muhasebeden.com site üyeleriyle ve son zamanlarda Linkedin paydaşlarla daha çok tartışılmak ve daha doğruya yakın açıklamalara ulaşmak için paylaşıyoruz. Linkedindeki paydaşların  önemli bir bölümü otomotiv sektöründen. Bu konuda da başta Bursa olmak üzere, İzmir ve Eskişehir’de ağırlığı KOBİ olan  müşterilerimiz var,projeler yapıyoruz. Bu firmaların çoğu ana otomotiv firmalarına rulman, körük, takoz, motor, fren parçası, kapı kolu gibi parçalar yapıyor ve sürekli model değişikliğinden dolayı  ürün yeniliği ve yeni ürünü üretecek süreç yeniliği Ar-Ge yatırımlarına ihtiyaçları var. Kendi özkaynakları ile bu yenilikleri karşılamaları zor ve biz onlara aşağıdaki yol haritasını öneriyoruz ve örnek olarak rulman ürününü ele alıyoruz. Anlaşılması için baştan belirtelim ki, bu parçalardaki yenilik için sadece Ar-Ge  ürün projesi verilmek istenirse, proje bütçesi düşük kaldığından bizim tavsiyemiz, ürün + süreç yenilik Ar-Ge projeleri yapmaktır.

Ayrıca otomotiv ürünlerinin doğrudan ve dolaylı ihracatında Avrupa Birliği ülkeleri büyük önem taşıdığından, teknoloji kullanımının ürün ve süreç üzerindeki farklı  etkilerini analiz etmede aşağıdaki H2020’nin iş programlarında yer alan  Teknoloji Hazırlık Seviyeleri (Technology readiness levels (TRL)  tablosunu Ar-Ge projelerinde referans olarak kullanılmasının faydalı olacağına inanmaktayız:

– TRL 1 – basic principles observed ( temel prensiplerin gözlenmesi)

– TRL 2 – technology concept formulated ( teknoloji konseptinin formüle edilmesi)

– TRL 3 – experimental proof of concept (konseptin deneysel kanıtlanması)

-TRL 4 – technology validated in lab (Laboratuvar ortamında  teknolojinin doğrulanması)

– TRL 5 – technology validated in relevant environment ( ilgili ortamda  teknolojinin doğrulanması)

– TRL 6 – technology demonstrated in relevant environment  (ilgili ortamda  teknolojinin demosu)

– TRL 7 – system prototype demonstration in operational environment (çalışma ortamında  sistem prototipin demosu)

– TRL 8 – system complete and qualified (sistemin tamamlanması ve kalifiye edilmesi)

– TRL 9 – actual system proven in operational environment (gerçek çalışma ortamında sistemin kanıtlanması).

YENİLİKLERİ FİNANSE ETMENİN YOL HARİTASI

1. X  firması geliştireceği yeni RULMAN  ürünü için gereksinim duyduğu özel makineyi makine imalat tecrübesi ve personel alt yapısı ile kendisi yapabiliyor ise TÜBİTAK’a ürün ve süreç Ar‐Ge projesi vererek, KOBİ ise %75’e kadar, Büyük firma ise %60’a kadar hibe alabilmektedir. 5746 sayılı Ar‐Ge Kanununun sağladığı ek SGK ve %80 muhtasar muafiyeti yoluyla proje maliyetini önemli ölçüde fon ve mali teşviklerle karşılayabilmektedir.

2. Eğer X rulman  firması, teknik özelliklerini ve fonksiyonlarını belirlediği makinenin tasarımını bizzat kendisi firma bünyesinde yapıp geliştirerek, makine ya da otomasyon  parçalarını firma dışından makine imalatçı firmalardan(yurt içinde yapılabiliyorsa yurt içinden,yapılamıyorsa yurt dışından) tedarik ettiğinde, ürün yeniliği yanında makine Ar‐Ge’si harcamalarının ortalama  %50‐ 75’ini  hibe şeklinde geri  alabilmektedir. Onaylanan proje bedelinin % 25’ini TÜBİTAK’tan  ön avans alabilmektedir.

3. KOBİ statüsündeki  firma 1. ve 2.seçenek  için TÜBİTAK yanında yenilik fikirleri için  KOSGEB’in  Ar-Ge ve İnovasyon programına  da başvurarak, 500.000 TL’ye kadar geri ödemesiz ve ödemeli destek alabilmektedir.

4. X  firmasının yeni tip rulman  üretimi için özel bir makine, prese ya da lazer kesiciye ihtiyacı var, bu makineyi yurt içindeki makine imalatçısı ile ortak Ar‐Ge projesi yaparsa, makine alım bedelini ortalama %60’lara kadar düşürmek mümkün. 5746 sayılı Ar‐Ge Kanununun sağladığı ek SGK, stopaj desteği yoluyla maliyeti daha da düşürmek olasıdır.

5. X rulman  firması  KOBİ  statüsünde ise,Ar‐Ge’sini yaptığı yeni tip rulmanın seri üretimine geçmek için pres, kalıp, lazer kesici gibi standart makine ve ekipmana ihtiyacı var ise, bu kez TÜBİTAK’dan ya da KOSGEB’den  aldığı Ar‐Ge projesinin tamamlandığına dair bir yazı ile bir yıl içinde KOSGEB’in ENDÜSTRİYEL Uygulama programına başvurarak, yaklaşık 500 bin TL’ye kadar çoğu geri ödemesiz teşviklerden yararlanmaktadır.

6. X  rulmanfirması Ar‐Ge’sini yaptığı yeni tip rulman için  BURSA’da organize bölgede olsun olmasın fabrikasyon imalata geçmek istediğinde Ekonomi Bakanlığına TÜBİTAK yazısı ile başvurak aşağıdaki 5. Bölge desteklerine kavuşabilmektedir: Sabit yatırım tutarı en az 1 milyon TL oluyor. Sabit yatırım tutarı: Arazi‐arsa, bina‐inşaat, makine ve teçhizat ile diğer yatırım harcaması kalemlerinin toplamıdır.

‐ Gümrük vergisi muafiyeti: Üçüncü ülkelerden makine ithalatlarında,

‐ KDV istisnası,

‐ Faiz desteği: Bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yetmişine kadar olan kısmı için ödenecek faizin, Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı Ekonomi Bakanlığınca toplam tutarı yedi yüzbin Türk Lirasını geçmemek üzere karşılanır.

‐ Sigorta primi işveren hissesi desteği: , Yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla ilave edilen, istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı Bakanlık bütçesinden 6‐7 yıl süre ile toplam sigorta desteğinin sabit yatırım tutarına oranı % 35’e ulaşıncaya kadar karşılanır.

‐ Yatırım yeri tahsisi: Desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun ek 3 üncü maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilebilir.

‐ Vergi indirimi: Gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisi, %30 yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar %70 indirimli olarak uygulanır.

7. X rulman  firması, prototipini ar-ge projesi ile tamamladığı ürününün seri üretimi için Ekonomi Bakanlığı 5.Bölge destekleri yerine BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞININ TEKNOLOJİK ÜRÜNLERİN YATIRIM DESTEK PROGRAMI ‘na bavurabilir.

29 Nisan 2014 tarihinde ilgili Bakanlığı’n yayınlanan yönetmeliğinde, TÜBİTAK yada KOSGEB’e Ar-Ge ve Yenilik projeleri verilip onaylanarak tamamlanırsa, prototipi yapılan ürün yada yazılımın seri üretimine geçişinde aşağıdaki desteklerden yararlanılmaktadır.

A) Makine, Teçhizat desteği 

– Mikro, Küçük ölçekli KOBİ’lere seri üretim için gerekli olan yatırım tutarının %40’lık bölümünü 5 milyon TL.’ye kadar hibe olarak veriliyor.

– Orta ölçekli KOBİ’lerde ilgili oran %30 ve 5 milyon TL.

– Büyük ölçekli firmalarda ilgili oran %10 ve 5 milyon TL.

B) Kredi faiz desteği

– Küçük ve Orta Ölçekli KOBİ’ler için 10 milyon TL.’ye kadar faizsiz yatırım kredisi imkanı, 10 milyon TL.’den sonrası için %50 indirimli kredi faiz desteği,

C) İşletme gideri desteği

– Yatırım tamamlandıktan sonra ki 1 yıl için üretim için gerekli olan enerji, personel ve kira giderinin %75’i hibe olarak ödeniyor.

Öte yandan Ar-Ge projesini yurtdışında tamamlayıp patentini alan yabancı firmalar bölgenizde seri üretime geçiş için üretim faaliyetine başlarlarsa, yukarıdaki desteklerden yararlanabileceklerdir.

NOT: Firmalar makine teçhizat desteği için ya aşağıda açıklanan Ekonomi Bakanlığının 5. Bölge destek Programına ya da Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının bu programına başvurabilir. Aynı makine/teçhizat yatırımı için iki programa aynı anda başvuramaz.

8. PATENT YA DA FAYDALI MODEL UYGULAMASI İLE GETİRİLEN VERGİ İSTİSNALARI

KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI 

6 Şubat 2014 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilen 6518 sayılı Kanun’un 32 ve 82. maddeleri çerçevesinde 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5/A maddesinden sonra gelmek üzere bir  madde eklenerek Türkiye’ de gerçekleştirilen araştırma ve yenilik faaliyetleriyle yazılım faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan çıktılara ilişkin incelemeli patent ya da faydalı model alınmasından sonra 01.01.2015 yılından itibaren seri üretime geçilmesi elde edilecek gelirler,  koruma süresi olan örneğin 10 yıl boyunca % 50 kurumlar vergisi istisnası yararlanacaklardır.

KATMA DEĞER VERGİSİ İSTİSNASI

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı Katma Değer Vergisinden istisnadır.

SONUÇ

Ulusal teşviklerle ürün ve süreç yeniliğinde yoğunlaşarak belli bir Ar-Ge ve yenilik  birikimi elde eden otomotiv firmalarının AB üyesi firmalarla ikili ortak projeler için EUREKA, EUROSTARS destek programların, ortalama  en az 5 ortaklı konsorsiyum Ar-Ge projeleri için H2020 araştırma ve yenilik çerçeve programına başvurmalarını öneririz.