TEKNOKENT FİRMALARININ SERİ ÜRETİM SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK

Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe Fonları Uygulayıcısı,

Sorumlu Ortak Baş Denetçi, YMM

www.abdanmerymm.com

GİRİŞ

Teknoloji Geliştirme Bölgesi(TGB) ya da Teknokent veya Teknopark; yeni veya ileri teknolojide mal ve hizmet üretmek isteyen girişimcilerin, araştırmacı ve akademisyenlerin sınaî ve ticari faaliyetlerini üniversitelerin yanında veya yakınında yürütebilmelerine ve bu üniversitelerden yararlanabilmelerine imkan vermek için kurulmuş akademik, sosyal ve kültürel organizasyonlardır (Kaynak: TC Bilim Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı).

2001 yılında 4691 sayılı yasayla kurulan Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Temmuz 2012 tarihi itibariyle 45 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi kurulmuş olup (21.03.2014 tarihli Bakanlığın web sitesinde bu sayı 52’ye yükselmiştir).

TC Bilim Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı sitesindeki bazı sayısal veriler aşağıdadır:

‐ Firma sayısı 2.037’ye,

‐ İstihdam edilen personel sayısı 17.784’e (14.493 Ar‐Ge, 3.291 Destek Personeli)

‐ Biten Proje Sayısı 9.461’e,

‐ Üzerinde çalışılan proje sayısı 5.121’e

‐ İhracat 599 milyon A.B.D. Dolarına,

‐ Yabancı/yabancı ortaklı firma sayısı 71’e, bu firmalarca yapılan yatırım tutarı 685 milyon ABD Dolarına,

‐ Başvurusu yapılan/tasdik edilmiş patent sayısı 301’e ulaşmıştır.

Bölgelerde Faaliyette Bulunan Firmaların Sektörel Dağılımı;

% 54 Yazılım ve Bilişim
% 9 Elektronik Sanayi
% 6 Savunma Sanayi
% 4 Tasarım
% 3 Medikal Bio Medikal
% 2 Biyoteknoloji
% 2 İleri Malzeme
% 2 Telekomünikasyon
% 3 Tıp
% 2 Otomotiv
% 2 Kimya
% 2 Çevre
% 2 Enerji
%2 Makine
% 5de diğer sektörlerde Ar‐Ge çalışmalarında bulunmaktadır.

TEKNOKENTLERİN TEKNOKENTTEKİ FİRMALARA AVANTAJLARI

Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım ve Ar‐Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Muafiyet ve istisnalardan yararlanılabilmesi için Vergi Dairesine yapılacak başvuru dosyasına yönetici şirketten alınan söz konusu vergi mükelleflerinin Bölgede yer aldığını ve mükelleflerin faaliyet alanlarını gösteren belge de eklenir, aksi takdirde istisna uygulanmaz.

Bu süre içerisinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri de katma değer vergisinden muaf tutulmaktadır.

Bölgede çalışan Ar‐Ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31.12.2023 tarihine kadar her türlü vergiden muaf tutulmaktadır. Ancak muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısı Ar‐Ge personeli sayısının yüzde onunu aşmamalıdır.

12 Mart 2014 tarihinde yayınlanan yeni TGB Yönetmeliği ile de Bölge dışında geçirilen sürelerin bir kısmının belirli izinlerle istisna kapsamına alınması sağlanmıştır.Bu kapsamda bölge dışında geçirdiği sürelere ait ücretleri; firmanın Ar-Ge personeli için % 25,üniversite bünyesinde kadrolu olan öğretim elemanları için % 50 oranında gelir vergisi kapsamı dışında tutulacaktır((Kaynak: TC Sanayi, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı)

– 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile 5746 Sayılı Araştırma Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda birçok uygulama benzerlik göstermekle beraber, firmaların her iki kanunun kapsamına girmesi durumunda uygulamada ne yapacaklarına ilişkin hususlar net değildi ve firmalar Teknoloji Geliştirme Bölgesinde yer alıyorsa 5746 sayılı kanundan faydalanamıyorlardı. Düzenleme ile firmalara seçim hakkı verilmiş olup, 5520 sayılı Kanun, 193 sayılı Kanun ve 5746 sayılı Kanunda yer alan vergisel teşviklerden yararlanmak isteyenler, bu durumu Maliye Bakanlığına ve Bölge yönetici şirketine eş zamanlı olarak bildirimle yapabilme imkânı sağlanmıştır.

5746 Sayılı Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Ve Kanunun Uygulanması kapsamında bölgede yer alan işletmelerde çalışan Ar‐Ge ve Destek personeli ile 4691 sayılı teknoloji geliştirme bölgeleri kanunu uyarınca ücretine gelir vergisi istisnası uygulanan personelin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin %50 si maliye bakanlığı bütçesine karşılanan ödenekten karşılanır.

Destek personelinin tam zaman eşdeğer sayısı toplam tam zamanlı Ar‐Ge personelinin yüzde onunu geçemez.

Yönetici şirketlerin ilgili mevzuat uyarınca anonim şirket olarak kurulması zorunlu olduğundan, bu şirketlerden yapılan kiralamalarda ödenen kira bedelleri üzerinden vergi kesintisi yapılmayacaktır.

Bölgede yer alan firmalar, Bölgede başlatıp sonuçlandırdıkları Ar‐Ge projeleri sonucu elde ettikleri teknolojik ürünün üretilmesi için gerekli yatırımı, yönetici şirketin uygun bulması ve Bakanlığın izin vermesi şartıyla Bölge içerisinde yapabilirler. Söz konusu yatırıma konu olan teknolojik ürünün üretim izin belgeleri, ilgili kurum ve kuruluş tarafından Bakanlık görüşü alınarak, öncelikle verilir. Bu yatırımlara ilişkin faaliyetler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince tutulması zorunlu defterlerde, yatırım yapan işletmelerin Bölgede yürüttükleri Ar‐Ge faaliyetlerinden ayrı olarak izlenir. Bu yatırımlar nedeniyle Bölgede çalışan personel ve bu yatırımlarından elde edilecek kazançlar bölge dışında faaliyet gösteren işletmelerin ve bunların personelinin tabi olduğu esaslara göre vergilendirilir.
19 Ocak 2015 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle Teknolojik Ürün yatırımı için gerekli olan Teknolojik Ürün Kriterleri “Teknolojik Ürün Tanımlama Belgesi” formatı ile belirlenmiş olup, firmalardan aşağıdaki konularda bilgiler istenmektedir:

Ürün Bilgileri

1) Yatırıma konu teknolojik ürünün adı:

2) Ürünün bilimsel bir bilgiyi kullanmak veya geliştirmek suretiyle tasarlanıp tasarlanmadığı ve teknik özellikleri (ürün malzemelerinin, parçalarının ve yerine getirdiği işlevlerin birbiriyle uyum gösterip göstermediği, tasarım özelliklilerinin geliştirmeye açık olup olmadığı vb. Bilgileri de açıklayınız):

3) Ürünün üretim metodu ve teknolojisi hakkında bilgi veriniz

4) Yatırıma konu ürün, satışa hazır nihai mamul mü? Hayır ise hangi ürünün bileşeni olduğunu açıklayınız:

5) Ürünün kullanım ve tasarım amacı (kullanım ve ihtiyaç alanlarını da açıklayınız):

6) Ürünün yenilikçi yönü (ülkemizdeki ve dünyadaki benzer ürünlere göre farklılık ve üstünlükleri) nelerdir? Açıklayınız:

7) Ürünün yaşam standardının yükselmesine katkısı nelerdir? Açıklayınız:

8) Ürünün ihracat potansiyelini açıklayınız:

9) Ürünün ithal ikamesi potansiyelini açıklayınız:

10) Ürünün standart almasına ya da herhangi bir yönetmeliğe uygun hale getirilmesi için yasal izin alınmasına gerek var mıdır?

11) Ürünün üretiminin çevreye etkisi nedir? Açıklayınız.

12) Elde edilen ürünün Ar-Ge faaliyet tanımını, sürecini, kullanım ve tasarım amacını, teknik özelliklerini detaylı bir şekilde açıklayınız.

(Kaynak linki: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/01/20150119-1.htm).

SORUNLAR

-03 Nisan 2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Maliye Bakanlığı kurumlar vergisi genel tebliği (Seri No:1) TGB ‘lerde yazılım ve Ar‐Ge faaliyetlerinde bulunan şirketlerin bu faaliyetleri sonucu buldukları ürünleri kendilerinin seri üretime tabii tutarak pazarlamaları halinde, bu ürünlerin pazarlanmasından elde edilen kazançların lisans, patent gibi gayri maddi haklara isabet eden kısmı transfer fiyatlandırması esaslarına göre ayrıştırılmak suretiyle istisnadan yaralandırılabilecektir.Bu oran % 20-25 civarındadır.Dolayısıyla AR-GE projesi ile prototip üretildikten ve proje başarı ile sonlandırıldıktan sonra destekler sona ermektedir.

-Bölge içinde teknolojik ürün yatırımı yapılması halinde, bu yatırımlara ilişkin faaliyetler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince tutulması zorunlu defterlerde, yatırım yapan işletmelerin Bölgede yürüttükleri Ar‐Ge faaliyetlerinden ayrı olarak izlenir. Bu yatırımlar nedeniyle Bölgede çalışan personel ve bu yatırımlarından elde edilecek kazançlar bölge dışında faaliyet gösteren işletmelerin ve bunların personelinin tabi olduğu esaslara göre vergilendirilir.

-Bu bakımdan teknokentlerdeki firmaların seri üretimi esnasında SGK ve vergisel teşvikleri yoktur.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Teknokentteki firmaların seri üretim esasında vergisel teşviklerden yararlanması için aşağıdaki yol haritasını öneririz:

-Her an onaylanmış yürüyen TÜBİTAK-TEYDEB ar-ge projesi işlerlik kazanmalı.

-KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon projesi vermeli.

-Ar-Ge projesi ile birlikte incelemeli patent ya da faydalı model alarak vergi teşviklerinden yararlanmalı.

-Seri üretim gereken makine-teçhizat,faizsiz kredi fonu ve işletme giderleri destekleri için Bilim Teknoloji ve Sanayi Bakanlığı’nın Teknoyatırım destek programı ile tanıtım için teknopazarlama destek programına başvurmalı.

-5.Bölge yatırım teşvik belgesi teşvikleri için Ekonomi Bakanlığına başvurmalı.

SONUÇ

Çağımız bireysel bilgi çağı değil, sentez ve entegrasyon bilgi çağıdır.Bu bağlamda Teknokent firmalarının seri üretim esnasında vergi avantajlarından yararlanmak için sürekli Ar-Ge projeleri yapmaları ve oluşturdukları prototiplerin seri üretimi için de çözüm önerileri bölümünde açıklanan destek programlarına başvurmalarını öneririz.