Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM
GİRİŞ
Geçen yılın Aralık ayı ile bu yılın ilk günlerinde özellikle mikro ve küçük ölçekli KOBİ’leri ziyaretimizde bize sorulan ilk sorulardan biri, Ar-Ge projesi ile örneğin PVC kapı sisteminde bir parça, vida, otomotivde bir aparat, mobilyada bir yay gibi prototip yeni ürünü tamamladık, şimdi ise bu prototipin ticarileşmesi amacıyla seri üretime geçmek istiyoruz. Bunun için hem mevcut üretim hattını iyileştirmek hem de büyütmek için standart kalıp, torna, freze, pres, kaynak robotu vb. gibi makine ve teçhizata ihtiyacımız var, bunlar için geri ödemesiz(hibe) ve geri ödemeli(kredi) destekler var mı ? Prototipin yurt içi ve özellikle yurt dışı tanıtım ve pazarlanması için hibeler var mı ?
Aşağıda bu soruların cevaplarını veriyoruz.
A) KOSGEB’ ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI
TÜBİTAK ya da KOSGEB ürün yenilik projeleri başarı ile tamamlanır ise, tamamlandığı tarihten itibaren 1 (bir) yıl içinde KOBİ Firması, KOSGEB’in ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMINA başvurarak prototip ürünün seri üretimi için gerekli olan ve Ar-Ge unsuru taşımayan standart makineler ve ekipmanlar yurtiçinden ve yurtdışından temin edilerek 500 bin TL.’ye kadar aşağıdaki destek unsurlarından yararlanabilir. Bu program firmaya bir defaya mahsus olarak verilir.
– Destek oranı %75,Süre: 18 aydır. Mevzuatta en az süre belirtilmediği için firma alımlarını gerçekleştirebilirse proje süresi 4 aya kadar inebilir.
Destek Unsurları:
1.MAKİNE‐TEÇHİZAT, DONANIM, SARF MALZEMESİ, YAZILIM VE TASARIM GİDERLERİ DESTEĞİ
– İşletmeye; test, analiz ve laboratuar ekipmanı ile bunlara yönelik sarf malzemesi giderleri, üretim hattı tasarım giderleri, üretime yönelik makine, teçhizat, donanım, kalıp ve yazılım giderleri için destek sağlanır.
– Destek ödemesi yapılmadan önce, KOSGEB uzmanı işletmeyi ziyaret ederek, Ar‐Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Programı Tespit Tutanağını düzenler.
– Destek kapsamında satın alınacak makine‐teçhizat yeni veya ikinci el en fazla 3 (üç) yaşında olabilir.
– Bu desteğin üst limiti; geri ödemesiz % 75 destek oranı ile 150.000 (yüz elli bin) TL(örneğin 200.000 TL ya da üstü makine grubu için en fazla 150.000 TL hibe), geri ödemeli 200.000 (iki yüz bin) TL olmak üzere toplam 350.000 (üç yüz elli bin) TL’dir.Tek bir makine için bu iki destek birleştirilmez,ayrı ayrı makineler için beyan edilmelidir.
– Geri ödemeli desteklerde, destek ödemesinin yapılabilmesi için; destek ödemesinden önce işletmeden, destek tutarı kadar, son geri ödeme tarihinden asgari 2 (iki) ay sonrasını kapsayacak şekilde Banka Teminat Mektubu alınır. Ancak işletmenin uzun süreli teminat mektubu temin edememesi halinde asgari 1 (bir) yıl süreli teminat mektubu kabul edilebilir.
– Geri ödemeli destekler kapsamında yapılacak geri ödemeler, proje bitiminden itibaren 6 (altı) ayı ödemesiz olmak üzere, 3 (üç)’er aylık dönemler halinde 8 (sekiz) eşit taksitte yapılır. İlk taksitin geri ödeme tarihi, 6. (altıncı) ayın bitimini takip eden ilk iş günüdür.
2.PERSONEL GİDERİ DESTEĞİ
– Personel Gideri Desteği, projede çalışması şartı ile yeni istihdam edilecek personel için sağlanır. Bu destek, işletmenin son 4 (dört) aylık SGK Sigortalı Hizmet Listesinde bulunmayan yeni istihdam edilecek personel veya Taahhütnamenin Hizmet Merkezinde kayda alındığı tarih itibarı ile son 30 (otuz) gün içinde istihdam edilmiş olan personel için verilir.
– Desteklenecek personelin sayısına, niteliğine ve destek süresine Kurul karar verir.
– İşletmeye, personel giderleri için net ücret üzerinden aylık; meslek lisesi mezunlarına 500 (beş yüz) TL, ön lisans mezunlarına 1.000 (bin) TL, lisans mezunlarına 1.500 (bin beş yüz) TL, yüksek lisans mezunlarına 2.000 (iki bin) TL. ve doktora programı mezunlarına 2.500 (iki bin beş yüz) TL olmak üzere toplam üst limiti 100.000 (yüz bin) TL geri ödemesiz destek sağlanır. Asgari Geçim İndirimi net ücrete dahil edilmez.
B) BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞININ TEKNOTANITIM VE PAZARLAMA DESTEK PROGRAMI
TÜBİTAK ya da KOSGEB’den Ar-Ge ve yenilik projesi tamamlanarak prototipi oluşan yeni ürünün yurt içi tanıtımı ve pazarlama faaliyetinin % 100 hibe oranlı 25.000 TL’ye kadar, yurt dışı tanıtımı ve pazarlama faaliyeti için 50.000 TL.’ye kadar faaliyet sayısına bakılmaksızın bir yıllık süre içinde fuara katılım, seyahat, reklam, ürün kataloğu vb. giderler için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı hibe destekleri vermektedir (20.06.2013 R.G). Prototip ürün projesinin tamamlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde Bakanlığa her zaman için başvuruda bulunabiliniyor. Bu konudaki detaylı bilgileri şu linkten elde edebilirsiniz: “http://sagm.sanayi.gov.tr/DocumentList.aspx?catID=4352&lng=tr”.
Aşağıda okuyucuya ilk incelemede önemli olacağını düşündüğümüz bazı hususlara yer verilmiştir.
DESTEKLENECEK FAALİYETLER ŞÖYLEDİR:
| Destek Kalemleri Üst Limitleri |
1 Yurt dışı fuar giderleri 50.000 TL
2 Yurt içi fuar giderleri 25.000 TL
6 Broşür 4.000 TL
7 Katalog 6.000 TL
8 Flaş bellek 5.000 TL
9 e-ticaret sitesi üyeliği 5.000 TL
10 Yazılı medya gideri 5.000 TL
Desteklenecek Üst Limit 75.000 TL
BAŞVURU
Prototip ürün projesinin tamamlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde Bakanlığa her zaman için başvuruda bulunabiliniyor. Tanıtım ve pazarlama başvuru dosyası ile başvuru dosyasının CD ortamında kaydedilmiş bir kopyası, elden Bakanlığa teslim edilir.
Ayrıca, Bakanlık internet sitesi üzerinden oluşturulacak uygulama üzerinden de elektronik ortamda başvuru yapılabiliniyor. Başvurular Değerlendirme Komisyonu tarafından değerlendirilip, karara bağlanıyor. Daha sonra Bakanlık ile firma arasında yapılan sözleşmenin imza tarihinden başlayarak süresi bir yıldır.
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
Başvurular, değerlendirme kriterleri ve alt değerlendirme kriterlere göre değerlendirme komisyonu üyelerince ayrı ayrı puanlanır, puanların ortalaması alınarak değerlendirmeye esas teşkil edecek puan belirlenir ve elli (50) ve üzeri puan alan başvurular destek listesine alınır,
Değerlendirmede belirleyici ana kriterler şöyledir:
ÖDEMELER
– Ödemeler, sözleşmede belirtilen ödeme planı çerçevesinde Türk Lirası cinsinden yapılır. Harcama ve gider faturalarının ödemeleri yapıldıktan ve faaliyet tamamlandıktan en geç 15 gün içinde Bakanlığa gönderilir. Firma ön ödeme şeklinde avans isterse, bankadan sözleşme tutarı kadar teminat mektubu vermesi gerekiyor.
Ödemeler, aynen TÜBİTAK –TEYDEB avans ya da transfer ödemesinde olduğu gibi bankanın birinde Bakanlık adına açılan hesaba yapılıyor.
C) BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞININ TEKNOLOJİK ÜRÜNLERİN YATIRIM DESTEK PROGRAMI
29 Nisan 2014 tarihinde ilgili Bakanlığı’n yayınlanan yönetmeliğinde, TÜBİTAK yada KOSGEB’e Ar-Ge ve Yenilik projeleri verilip onaylanarak tamamlanırsa, tamamlanma tarihinden itibaren 5 yıl içinde prototipi yapılan ürün yada yazılımın seri üretimine geçişinde aşağıdaki desteklerden 36 aylık süre için yararlanılmaktadır. Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı 2. Dönem başvuruları 2 Şubat-3 Nisan 2015 tarihleri arasında biltek.sanayi.gov.tr adresi üzerinden online olarak alınıyor.
DESTEKLER
A) Makine, Teçhizat desteği
– Mikro, Küçük ölçekli KOBİ’lere seri üretim için gerekli olan yatırım tutarının %40′lık bölümünü 5 milyon TL.’ye kadar hibe olarak veriliyor.
– Orta ölçekli KOBİ’lerde ilgili oran %30 ve en fazla 4 milyon TL.
– Büyük ölçekli firmalarda ilgili oran %10 ve en fazla 2 milyon TL.
Not 1: Yatırım projesine konu satın alınacak makine ve teçhizatın, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 63 üncü maddesi kapsamında Bakanlıkça hazırlanan usul ve esaslara uygun olarak sanayi ya da ticaret odalarından alınmış yerli malı belgesi ile tefrik edilmesi durumunda, belirtilen oranlara 10 puan daha ilave edilir. Başka bir deyişle yukarıdaki oranlar ithal ve yerli malı belgesiz yerli makine ve teçhizat alımlarında geçerli olup, Yerli Malı Belgesi”ne sahip Türkiye’deki makine ve teçhizat üreticilerinden veya tedarikçilerinden satın alınması halinde % 10’ar puan ilave edilir.
Not 2: 4 Kasım 2012 tarihinde KOBİ Yönetmeliğinde yapılan değişikliğe göre; 10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri bir milyon TL´yi aşmayan çok küçük işletmeler mikro işletme, 50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri beş milyon TL´yi aşmayan işletmeler küçük işletme, 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon TL´yi aşmayan işletmeler de orta büyüklükteki işletme olarak belirlendi.Bu programın uygulanması açısından Küçük işletme: KOBİ tanımında yer alan “Mikro İşletme”yi de kapsamaktadır.
B) Kredi faiz desteği
– Küçük ve Orta Ölçekli KOBİ’ler için en az 1 yıl vadeli 10 milyon TL.’ye kadar faizsiz yatırım kredisi imkanı, 10 milyon TL.’den sonrası için %50 indirimli kredi faiz desteği sağlanmaktadır.
C) İşletme gideri desteği
– Küçük işletmelere Yatırım tamamlandıktan sonraki 1 yıl için üretim için gerekli olan enerji, personel ve kira giderinin %75′i hibe olarak ödeniyor.
Hibeli ve kredili desteklerin toplamı 10 milyon TL’yi geçemez.
Öte yandan Ar-Ge süreçleri yurt içinde ya da yurt dışında gerçekleşmiş ve o ülkedeki kurum, kuruluş veya fonlar tarafından desteklenmiş olan Ar-Ge ve yenilik projeleri sonucunda ortaya çıkan veya öz kaynaklar kullanılarak yapılan Ar-Ge faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan ve incelemeli patenti alınan teknolojik ürünün üretimine yönelik yatırımı, Türkiye’de yapılması halinde destek kapsamında değerlendirilir. Ayrıca Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde başlatılıp sonuçlandırılan, Ar-Ge ve Yenilik projeleri sonucunda ortaya çıkan teknolojik ürünlerin üretimine yönelik bölge içi ve dışı yatırımlar için de aynı desteklerden yararlanmak söz konusudur.
PROGRAMA BAŞVURU ŞEKLİ, İŞLEYİŞİ VE SONUÇLANDIRILMASI
Bu programdan yararlanmak isteyen firmalar uygulama esaslarına, öncelikli teknolojik alanlar listesine, başvuru ile ilgili detaylı bilgiye ve başvuru formuna https://teknoyatirim.sanayi.gov.tr/ internet adresinden ulaşabilmektedirler.
Bizce işleyiş TÜBİTAK-TEYDEB Ar-Ge proje işleyişine benzemektedir, şöyle ki;
-TÜBİTAK veya KOSGEB’den Ar-Ge projesinin tamamlandığına dair yazı alınır ve bu yazı ile Bakanlığın ilgili Genel Müdürlüğü’ne internet üzerinden TEKNOLOJİK ÜRÜN YATIRIM DESTEK PROGRAMI BAŞVURU FORMU doldurulup online gönderilir, daha sonra kaşe ve imzalı basılı evrak halinde Genel Müdürlüğe gönderilir. Başvurular, yılda bir veya birden fazla dönemde Genel Müdürlükçe belirlenen tarihlerde alınır. Başvuru tarihleri Bakanlık web sitesinden ilan edilir.
-Başvuru üzerine “Ön Değerlendirme Formu” hazırlanır. Uygun bulunan başvurular için en 2 öğretim üyesi görevlendirerek, firmayı ziyaret ederler ve denetim sonrası “Teknik ve Mali İnceleme Rapor”u hazırlarlar. Ayrıca Genel Müdürlükten en az 2 proje sorumlusu, yapılacak yatırımı yerinde inceler.
-Tüm raporlar tamamlandıktan sonra, Değerlendirme Komisyon üyeleri toplanarak kararını verir. Başvuru sahibi firma, karar toplantısının yapılacağı yer ve tarihte, yatırım projesini sunmak üzere Komisyon toplantısına katılır.
-Desteklenmesine karar verilmesi halinde 30 gün içinde sözleşme imzalanır. Sözleşmenin imzalandığı tarih, yatırımın başlangıç tarihi olup, destekleme süresi 36 aydır.
– Komisyonca destekleme kararı alınan yatırım projesinin yatırım sürecinin 6 ay ve üstü olması halinde Genel Müdürlükçe en az 2 öğretim üyesi görevlendirilebilir ve dönemsel “Yatırım İzleme Raporu” hazırlatılarak yatırım 6 aylık dönemlerde izlenir. Ayrıca yatırımını tamamlayan işletme, “Sonuç Raporunu” hazırlayarak Genel Müdürlüğe yazılı olarak bildirmesi durumunda en az iki proje sorumlusu personel ve/veya öğretim üyesi, işletmeyi yerinde ziyaret ederek harcama belgelerini inceler, denetler ve Genel Müdürlük onayına sunmak üzere “Tamamlama Belgesi” düzenleyerek imzalar.
-Tamamlama belgesi alındıktan sonra makine ve teçhizat desteği hibe ödemesi yapılır. Kredi faiz desteği, Bakanlık ile aracı kurumlar arasında yapılacak protokollerle belirlenir ve uygulanır. İşletme gideri desteği için mikro ve küçük işletmenin “Tamamlama Belgesi”nin verildiği tarihten itibaren 1 (bir) yıl içerisinde Genel Müdürlüğe yazılı olarak başvuruda bulunması gerekmektedir.
SONUÇ
Yukarıdaki somut adımlarla KOBİ’ler Ar-Ge projesi vermenin önemini kavrayıp içselleştirdikten sonra, bu işte süreklilik için TÜBİTAK-TEYDEB 1501 Sanayi Ar-Ge projesi, Ekonomi Bakanlığı 5.Bölge destekleri yatırım teşvik belgesi /Tasarım ve Ürün geliştirme projelerine , EUREKA, H2020 Araştırma ve yenilik vb. projelerine yönelebileceklerdir.
