Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM
Buse ARSLAN
Ar-Ge ve Yenilik Mali Rapor Uzmanı
GİRİŞ
Tübitak-Teydeb Ar-Ge projelerinden gelen hibelerin 5746 sayılı Ar-Ge teşvik kanununa göre 549 nolu hesaba kaydı gerekir. Ar-ge indirimi için ise 263 Ar-Ge giderleri hesabından hibe havaleleri mahsup edilerek, vergi matrahından düşülür. Bu işlemlerin bütününü izlemek için ise muhasebenin akıl defteri olan nazım hesaplarda takibi yapılır.
Örnek verirsek, firmanın 2014 yılında 263 nolu Ar-Ge giderleri hesabında Ar-Ge harcaması olarak 300.000 TL gözükmekte, TÜBİTAK’tan gelen hibenin kaydedildiği hesap olan 549 özel fonlar hesabında ise 200.000 TL bulunmaktadır. Firma 300.000 – 200.000 = 100.000 TL’yi % 100 Ar-Ge indirimi olarak kurumlar vergisi matrahından indirebilecektir. 2014 yılında kar yetersizliği nedeniyle 100.000 TL’nin ancak 60.000 TL’sini indirerek % 20 Kurumlar vergisi oranıyla 12.000 TL kurumlar vergisini istisna nedeniyle ödememiştir. Artan 40.000 TL’lik Ar-Ge indiriminden 2015 yılında ve/veya takip eden yıllarda faydalanacaktır.
Firma 2015 yılında kar yapmış ve indiremediği 40.000 TL’lik (endeksleme farkı ilave edilmiş olarak) Ar-Ge indirimini uygulamak istemektedir. Ancak, firmanın bu indirim hakkını kullanabilmesi için 40.000.- TL’nin ve 2014 yılına ait yeniden değerleme oranı ile değerlenen endeksleme farkı ile birlikte 2014 Nazım hesaplarında gösterilmiş olarak 2015 yılına taşınarak devredilmesi gerekir ve dolayısıyla Ar-Ge indiriminin 2014 yılı nazım hesaplarında gösterilmediği takdirde firma bu hakkını kaybetmiş olur.
Ayrıca, ilgili yılda kar yetersizliği nedeniyle uygulanamayan Ar-Ge İndirimi o ilgili yıla ait Kurumlar Vergisi Beyannamesinin ilgili satırında devreden Ar-Ge İndirimi olarak yer alması gerekir.
İNDİRİME ESAS AR‐GE HARCAMALARININ NAZIM HESAPLARDA İZLENMESİ
Ar‐Ge indirimlerinin NAZIM HESAPLAR’da izlenmesi gerekir. Örnek Nazım Hesaplar (yukarıdaki tutarlara göre 2014 – 2015 – 2016 kayıtları) aşağıdaki ana ve yardımcı hesaplarda gösterilebilir:
ANA YARDIMCI
HESAP HESAP
________ __________
940 AR-GE İNDİRİMİ
100 YARARLANILACAK AR-GE İNDİRİMİ
200 YARARLANILAN AR-GE İNDİRİMİ
300 DEVREDEN AR-GE İNDİRİMİ
400 2015’E DEVREDEN ENDEKSLEME FARKI
941 AR-GE İNDİRİMİ KARŞILIĞI
100 YARARLANILACAK AR-GE İNDİRİMİ KARŞILIĞI
200 YARARLANILAN AR-GE İNDİRİMİ KARŞILIĞI
300 DEVREDEN AR-GE İNDİRİMİ KARŞILIĞI
400 2015’E DEVREDEN ENDEKSLEME FARKI KARŞILIĞI
__________________ / 2014 _______________
940 100 Yararlanılacak Ar‐Ge İndirimi 100.000.-
941 100 Yararlanılacak Ar‐Ge indirimi Karşılığı 100.000.-
(Ar‐Ge Giderleri Kaydı)
__________________ / 2014 _______________
940 200 2014 de Yararlanılan Ar‐Ge İndirimi 60.000.-
941 200 Yararlanılan Ar‐Ge İndirimi karşılığı 60.000.-
(Yararlanılan Ar‐Ge indiriminin kaydı)
__________________ / 2014 _______________
940 300 2015 yılına Devreden Ar-Ge indirimi 40.000.-
941 300 2015 yılına devreden Ar‐Ge İndirimi karşılığı 40.000.-
(2014 de uygulanamayan Ar-Ge indiriminin kaydı)
____________________/______________________________
2014 döneminden devreden Ar-Ge indirim tutarının yeniden değerlendirme oranı olan % 10,11 ile endekslenmesi kaydı (40.000 X 0.1011 = 4.044 TL):
__________________ / 2014 _______________
940 400 2015’e devreden endeksleme farkı 4.044.-
941 400 2015’e devreden endeksleme farkı karşılığı 4.044.-
(endeksleme farkı Kaydı)
____________________/______________________________
2015 kayıtları
__________________ / 2015_______________
941.100 yararlanılacak Ar-Ge indirimi karşılığı 100.000.-
940.100 yararlanılacak Ar‐Ge indirimi 100.000.-
__________________ / 2015_______________
941 200 2014 Yararlanılan Ar‐Ge İndirimi karşılığı 60.000.-
940 200 2014 de Yararlanılan Ar‐Ge İndirimi 60.000.-
____________________/______________________________
2015 yılında kar’ımız olduğundan ve başka Ar-Ge harcaması bulunmadığından, devreden Ar-Ge indirimi ile endeksleme farkıyla birlikte kurumlar vergisi matrahından düşülüyor.
2016 YILI BAŞINDA KAYITLAR
__________________ / 2016_______________
941 300 2015 yılına devreden Ar‐Ge İndirimi karşılığı 40.000.
940 300 2015 yılına Devreden Ar-Ge indirimi 40.000.-
__________________ / 2016_______________
941 401 2015 ‘e devreden endeksleme farkı karşılığı 4.044.-
940 400 2015 ‘e devreden endeksleme farkı 4.044.-
____________________/______________________________
SONUÇ
Aynı yıl içinde Ar-Ge indiriminin tamamı yeterli kar nedeniyle kurumlar vergisi matrahından düşülüp bir sonraki yıla devretmiyor ise, yaptığımız işlemler 263 ve 549 nolu hesaplarda görüldüğünden ayrıca nazım hesaplarda gösterilmeyebilir. Bizce devir olduğunda mutlaka nazım hesaplarının kullanılması şart. 5746 sayılı kanuna göre 549 nolu hesapta tutulan hibe tutarları 5 yıl süre ile kar dağıtımına tabi olamaz. Dağıtılırsa %15 stopaja tabi, ancak sermaye arttırımında stopaj vergisine tabi değil.
Eğer firmalar 5520 sayılı kurumlar vergisi kanununa göre Ar-Ge indirimini uyguluyorlar ise; Ar-Ge harcamaları 263 nolu hesapta gözükmekte. Tübitak’tan gelen hibeler 602 nolu diğer gelirler hesabında gösterilerek vergiye tabi tutuluyorlar. Bu durumda 263 teki Ar-Ge harcamalarının tamamı kurumlar vergisi matrahından düşülür. Kurumlar vergisi mevzuatına göre devredilen Ar-Ge indirimine endeksleme farkı uygulanmaz.
Uygulamada deneyimlediğimiz gibi, örneğin Tübitak’a Ar-Ge yardımı istek formu 2014 -Kasım ayında yazılarak, onaylanan Ar-Ge harcamaları belli oluyor, ancak hibe havalesi 2015 şubat ayında geldiğinden, tahsil esasına göre Ar-Ge harcamasından Tübitak hibesini 2014 yılında indiremiyoruz .
Bizce bu durumda 5746 sayılı yasaya göre hareket edersek, onaylanan Ar-Ge harcama tutarını nazım hesaplar ve kurumlar vergisi beyannamesi ile 2015’e taşıyarak hibe geldiğinde mahsup ederek, geçici vergi matrahından düşeriz .
5520 sayılı yasaya göre hareket ederek, Ar-Ge harcamasının tamamını kar’lı geçen 2014 yılında vergi matrahından indirerek, 2015 yılında hibe geldiğinde 602 nolu diğer gelirler hesabına kaydederek, % 20 geçici vergisini öderiz.
Bu son paragrafı yazarken, ünlü İrlandalı yazar Bernard Shaw’ın şu sözü aklımıza geldi:
“İnsanlar kendi durumlarıyla ilgili olarak her zaman koşulları suçlar. Ben koşullara inanmam. Bu dünyada yol alan kişiler, ayağa kalkıp istedikleri koşulları arayan ve bulamadıklarında yaratan insanlardır”.
