TÜRK YAZILIM FİRMALARINI HİNDİSTAN YAZILIM FİRMALARI GİBİ NASIL GELİŞTİRİRİZ?

Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe Fonları Uygulayıcısı, YMM
&
Selim KÜRTÜNLÜ
Makine ve Ar-Ge mühendisi

www.abdanmerymm.com

abdanmer@gmail.com

Güncelleme Tarihi : 26.01.2015

GİRİŞ

 Ar‐Ge (Araştırma ve Deneysel Geliştirme) ve Yenilik projeleri genelde imalat sektörü ve yazılım firmaları için destek kuruluşlarına verilmektedir. Ulusal destek kuruluşu olan TÜBİTAK’a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) verilen Ar‐Ge ve yenilik projeleri çoklukla imalat sektörü ile ilgili olup, yazılım Ar‐Ge ve yenilik projelerinin sayı ve nitelik olarak geliştirilmesi gerekmektedir.

Türkiye’nin yıllık toplam yaklaşık ihracatı 130 milyar dolar iken ve mevcut ürün grupları ile artışında zorlanır iken, Hindistan’ın ABD ve AB firmalarına yaptığı yazılımlardan elde ettiği yıllık gelir 500 milyar dolar civarındadır. Hindistan sadece yazılım geliri elde etmekle kalmıyor, ayrıca batılı firmaların birçok bilgisine sahip olduğu için kendisine bu firmaları bağımlı hale getirerek, kontrolü eline geçirmektedir. AB 2014-2020 yıllarını kapsayan H2020 Araştırma ve Yenilik Çerçeve programı ile Ar‐Ge’ye toplam 71 milyar Euro ayırmış, bunun 13,557 milyar Euroluk kısmı  (BİT-, fotonik, mikro ve nanoelektrik, nanoteknoloji, ileri malzemeler, ileri imalat ve süreç teknolojileri, Biyoteknoloji, uzay gibi Etkinleştirici Anahtar Teknolojiler‐KET) ve ağırlıklı bilgi ve iletişim teknolojilerine ayrılmıştır. Bizde de daha yoğun olarak yazılım Ar‐Ge’si yaparak ulusal ve uluslar arası destek kuruluşlarına proje vermenin önemi açıktır.

TÜBİTAK VE KOSGEB YAZILIM AR‐GE PROJESİ HAZIRLANMASINDA DİKKAT EDİLECEK ÖZEL HUSUSLAR

Yazılım Ar-Ge Projelerinde Olmazsa Olmaz Genel Şartları ve Tanımları, TÜBİTAK’ın Mayıs 2014 sonunda yaptığı değişiklikler dikkate alınarak aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

1. Yenilik: Proje çıktısının kendi mevcut durumumuz ile Yerli ve Yabancı Muadillerine Nazaran Mukayeseli Üstünlüğü ve farklılıkları.
2. Özgünlük: Yenilikleri yaratmada malzeme, yazılım, alet‐teçhizat, yöntem ve tekniklerde, başka bir deyişle amaca ulaştıracak araç ve izlenecek yollarda uyguladığımız tüm farklılıkların tamamını içerir.
3. Ar‐Ge Unsuru: Ar‐Ge’nin içerisinde görülebilir bir yenilik unsurunun bulunması ve bilimsel ve/veya Teknolojik belirsizliklerin giderilmesidir. Başka bir deyişle bir sorunun çözümünün genel bilgi stokuna ve ilgili alana ilişkin tekniklere sahip bir kişi açısından görülebilir olmadığı durumlardır.
4. Ar‐Ge Sistematiği/Metodolojisi: Muadillerinden üstün proje çıktısını ve özgünlüğü elde ederken karşılaşılacak risk ve problemleri tanımlama, çözümleme ve fırsata dönüştürme amacıyla atılan yaratıcı sistematik çalışmalardır.
5. Hardware(Donanım): Hardware donanım demektir. Bilgisayarın dışarıdan görülen her parçası birer donanım olarak tanımlanabilir. Örneğin ekran, klavye, Mouse, hepsi birer donanımdır. Bu tanımına göre donanım, bir iş ya da görevin yapılması için sahip olunan alet‐edevat) demektir. Günlük kullanımda bu sözcük genellikle bilgisayar donanımı kavramını çağrıştırır. Bilgisayar donanımı, bir bilgisayarda bulunan fiziksel birimlerdir. Bilgisayar alanında genel terim olarak donanım olarak tabir edilir. Donanım tanımı yapılırken sadece bilgisayarın parçaları düşünülmemelidir. Örneğin bir robotun kontrol ünitesi olarak geliştirilen arabirim ( interface) kartı da bir donanımdır.

        6. Software(Yazılım): Bilgisayar yazılımları genel olarak 2 ana grupta

‐ Sistem Yazılımları (System Software)

‐ Uygulama Yazılımları (Application Software)

Sistem Yazılımları (System Software): Bilgisayarın kendisinin işletilmesini sağlayan, işletim sistemi, derleyiciler (compilers) (Yazılım programında, yazılan programı makine diline çeviren program), çeşitli donatılar (facility) gibi yazılımlardır.

Uygulama Yazılımları (Application Software): Bu kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan örneğin çek, senet, stok kontrol, bordro, kütüphane kayıtlarını tutan programlar, bankalardaki müşterilerin para hesaplarını tutan programlar vs. gibi yazılımlardır.

Bütün sistem programları içinde en temel yazılım işletim sistemidir ki, bilgisayarın bütün donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol ettiği gibi, kullanıcılara ait uygulama yazılımlarının da çalıştırılmalarını ve denetlenmelerini sağlar.

FRASCATİ KILAVUZUNA GÖRE YAZILIM AR‐GE PROJELERİNİN PARAMETRELERİ

FRASCATİ kılavuzu, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OECD ülkelerinin İtalya’daki Frascati şehrinde toplanarak, Ar‐Ge projelerinin geçerlilik kriterlerini belirlediği bir dokümandır. Avrupa Birliğinde ve Türkiye’de Ar‐Ge projeleri yazarken, bu kılavuzdaki parametrelere dikkat edilmesi büyük fayda sağlar. Frascati’nin yazılım Ar‐Ge projeleri için model oluşturacak örnekleri aşağıda yer almaktadır. Proje yazarken bu kavramlara girip girmediğini test etmek büyük önem taşımaktadır:

• Teorik bilgisayar bilimleri alanında yeni teoremler ve algoritmalar geliştiren Ar‐Ge çalışmaları.
• İşletim sistemleri, programlama dilleri, veri yönetimi, iletişim yazılımları ve yazılım geliştirme araçları düzeyinde bilgi teknolojisinin geliştirilmesi.
• Internet teknolojisinin geliştirilmesi.
• Yazılımların tasarımı, geliştirilmesi, kurulumu veya korunması ile ilgili araştırmalar.
• Bilginin yakalanması, iletilmesi, depolanması, geri alınması, manipüle edilmesi veya gösterilmesi anlamında jenerik (doğurgan) yaklaşımlarda ilerlemeler sağlayan yazılım geliştirme çalışmaları.
• Bir yazılım programı veya sistemi geliştirmek için gerekli olan teknoloji bilgisindeki boşlukları doldurmayı amaçlayan deneysel geliştirme çalışmaları.
• Bilgisayar alanının uzmanlaşmış dallarındaki yazılım araçları veya teknolojileri üzerinde gerçekleştirilen Ar‐Ge (resim işleme, coğrafi veri sunumu, karakter tanımlaması, yapay zeka ve diğer alanlar.

Yine aynı kılavuzda Ar‐Ge kabul edilmeyen model örnekler aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:

• Bilinen yöntemleri ve mevcut yazılım araçları kullanılarak ticari uygulama yazılımları ve bilgi sistemleri geliştirilmesi.
• Mevcut sistemler için destek.
• Bilgisayar dillerinin dönüştürülmesi ve/veya tercüme edilmesi.
• Uygulama programlarına kullanıcı işlevselliğinin eklenmesi.
• Sistemlerin hatalardan arındırılması.
• Mevcut yazılımın uyarlanması.
• Kullanıcı dokümantasyonunun hazırlanması.

Bilişim Ar‐Ge Projeleri

Yukarıda vermiş olduğumuz tanımlar doğrultusuna Yazılım ve Donanım projelerini iki ana gruba ayrılabilir.

1.Hardware‐Software Projeleri

Donanım projelerinde hem donanım hem de yazılımı kapsamaktadır. Basit bir örnek ile açıklamak gerekirse, son zamanlarda sıklıkla adres bulmak için kullandığımız Navigation’lar bunun için bir örnek olabilir. Şöyle ki, Uydudan sürekli olarak yayınlanan GPS (Global Positioning System) ile bilgilerini almak için geliştirilmiş olan cihaz bir donanım olarak görülebilir fakat alınan bu bilginin işlenerek anlamlı bir bilgi haline getirilip cihazda yüklü olan sayısal harita üzerinde konumlama ise bir yazılım ile gerçekleştirilecektir. Buradan anlaşılmaktadır ki, bu tip projelerde hem donanım hem de yazılım araştırma ve geliştirme faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu tip projelerde donanım tek başına bir anlam teşkil etmeyecektir.

2.Software Projeleri

Bu tip projeler ise mevcut donanımlar üzerinde çalıştırılacak bir yazılımın geliştirilmesi ve/veya mevcut hardware özellikleri amaca yönelik bir yazılım sisteminin tasarlanması ve uygulanmasını kapsar.

Bilişim Projeleri

Genelde Bilişim projeleri aşağıdaki temel iş paketlerinden oluşur.

1.Kavram geliştirme: Bu aşamada, proje çıktısı ürün için yapılacak olan teknik ve bilimsel araştırmaları, bu araştırma sonuçları ile proje çıktısını ürünün araştırma ve geliştirme faaliyeti ile ilişkisi kurular. Yine bu aşamada proje çıktısı için alt yapı değerlendirilmesinin yapıldığı aşamadır. Kaynakların (insan, alet teçhizat, donanım, bilgi birikimi) proje çıktısının gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğinin değerlendirildiği aşamadır.

2.Tasarım: Bu aşama eğer proje çıktısı C.1’deki belirttiğimiz hem donanım hem de yazılımı kapsar ise iki gruba ayırarak incelenebilir.

2.1 Donanım Tasarımı: Bu aşama proje çıktısının donanım kısmı ile ilgili olarak donanımın hedeflenen proje çıktısı için beklenen fonksiyonu yerine getirmesine yönelik faaliyetleri kapsar. Yine örneğimizden hareket edecek olursak, Navigation cihazının boyutlarının belirlendiği, iletişim protokollerinin, bu bilgileri almak için gereken kartların tasarlandığı, bağlantı şemalarının hazırlandığı, kullanılacak entegrelerin belirlendiği, PCB (Printed Circuit Board‐Baskı Devre Kartı) şemalarının çizildiği aşamadır.

2.2 Yazılım Tasarımı: Bu aşamada proje çıktısı ürün için veya donanım için yazılımın sahip olması gereken nitelikleri belirlenerek algoritmaların çıkartılması, çalıştırılacağı donanım ile ilişkilerinin belirlendiği aşamadır. Eğer proje çıktısı C.2’deki tanımlandığı gibi sadece Yazılım ise, D.2.2 deki madde ile ilgili çalışma yapılır.

3.Alfa Prototip: Bu aşama eğer proje çıktısı C.1’deki belirttiğimiz hem donanım hem de yazılımı kapsar ise iki gruba ayırarak incelenebilir:

 (Alfa Prototip İmalatı: Tasarlanan ve ilk denemelerin yapılacağı prototiptir. Amaç kullanılacak komponentlerin çalışırlığını gözlemlemek ve doğrulamaktır. Prototip aşamasında zaman ve maliyet tasarrufu sağlamak için Alfa prototipler sadece proje çıktısı ile ilgili hedeflenen başarı kriterlerini doğrulamak için görsel ve/veya ticari bir ürün haline gelmeden önce gerçekleştirilen sadece tasarımın doğrulandığı prototiptir.)

3.1. Donanım Alfa Prototip İmalatı: Bu aşamada tasarım aşamasındaki D.2.1 deki aşamadaki çıktıların uygulamaya döküldüğü aşamadır. Tasarlanan PCB şemalarına göre kartların oluşturulması, giriş ve çıkış parametrelerine göre donanımın ortaya çıktığı aşamadır.

 3.2 Yazılım Alfa Test: Bu aşama tasarım aşamasındaki D.2.2 de yazılım ile ilgili çıktıların yani geliştirilen algoritmaya göre D.3.1 de yapılan donanım alfa prototip ile birlikte proje çıktısının ürünün başarı kriterlerine göre, kodların, uygulamanın geliştirildiği ve test edildiği aşamadır.

4.Pilot Uygulama ve Beta Testler: Buaşama artık gerçekleştirilen alfa prototip imalatı ve yazılımlar geliştirilirken karşılaşılan problemlerin, bilimsel ve teknik belirsizliklerin ortadan kaldırılarak ticari ve uygulanabilir aşamaya getirildiği ve gerçek koşullarda test edildiği aşamadır.

Bilişim Proje Önerisi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Özel Fikirler

1. Proje önerisi mutlaka B başlığında tanımlanmış olan yenilik, özgünlük içermesi gerekmektedir.
2. Makine imalat Ar‐Ge projeleri, toplam proje önerisi bütçesinin %60‐%70 malzeme ağırlıklı olurken, bilişim projelerinde proje bütçesinin %60 ‐ %70 personel giderlerinden oluşmaktadır. Bu durumda projede yer alacak personelin proje süresi içersinde ne yapacağı ve ne kadar sürede yapacağı faaliyeti

gerçekleştirmesi gerektiği çok iyi bir şekilde, şüpheye yer vermeyecek bir biçimde tanımlanmalıdır.

3. Bilişim projelerinde yukarıdaki maddeye istinaden tüm proje süresini içeren bir proje yönetimi aşaması kullanılması tavsiye edilmektedir.
4. Makine projelerinde firma tarafından tasarımı yapılmış sistemin doğrulanması için danışmanlık hizmeti alınması uygun bulunurken, bilişim projelerinde tasarım doğrulama faaliyeti firma bünyesinde yapılması tavsiye edilmektedir.
5. Eğer proje çıktısı hem donanım hem yazılımı içermekte ise ve yazılımı farklı bir firma ve donanımı farklı bir firma gerçekleştiriyorsa bu durumu hizmet alımı olarak değil ortak proje olarak verilmesi tavsiye edilir. Türkiye’de Teknopark ve kentler içinde yoğunlukla, dışında ise sayıları giderek artan yazılım firmalarının daha çok Ar‐Ge projeleri yaparak ulusal ve uluslar arası kuruluşlara sunmaları, hem kendilerini geliştirecek hibe fonlarına sahip olarak daha çok eleman istihdamına hem de milli gelir artışına ve hizmet ihracatımızın arttırılmasına yol açacaktır. Bu tür Ar‐Ge projeleri yazarken özellikle yukarıda tanımlanan Frascati kriterlerine uyulması, bize göre büyük önem taşımaktadır. Her yazılım projesi yenilikçi ve özgün yönleri olduğu sürece bir Ar‐Ge projesi olarak görülmesi gerekmektedir. Zira geliştirilen yazılımların temel amacı bir problemi çözmek için geliştirilmiş üründür.

Tübitak’da onaylanan Ar-Ge projelerinde hibe oranı en fazla %75-60 oranındadır.

Burada yaşanan en önemli sorunlardan birisi de proje önerisi hazırlarken, projenin tanımının iyi yapılamaması Ar‐Ge sistematiğinin kurulamaması, Ar‐Ge unsurlarını ön plana çıkartılamaması ve de yeterli bir proje yönetiminin olmaması proje önerisinin destek kuruluşları tarafından reddine sebep olmaktadır.

BİZİM DENEYİMLERİMİZE GÖRE TÜBİTAK’TA KOBİ’LERİN AYNI ANDA 3 ADET AR-GE YAZILIM PROJESİNİN YÜRÜTÜLMESİ HALİNDE ELDE EDİLECEK HİBE İLE SGK İŞVEREN DESTEĞİ, GELİR VERGİSİ STOPAJ DESTEĞİ VE AR-GE İNDİRİMİNİ İÇEREN MALİ TEŞVİKLER AÇISINDAN TEKNOKENT YA DA AR-GE MERKEZİ KURMA AVANTAJLARININ ELDE EDİLEBİLECEĞİ YÖNÜNDEDİR.  FİRMALARIN BU KONUYU DA ANALİZ ETMESİNİ ÖNERİRİZ.

YAZILIM YAPAN ŞAHIS FİRMALARI İLE  KOLLEKTİF ŞİRKETLER MEVZUAT GEREĞİ TÜBİTAK’A DEĞİL KOSGEB’İN AR-GE VE İNOVASYON DESTEK PROGRAMINA BAŞVURARAK, AŞAĞIDAKİ DESTEKLERİ ELDE EDEBİLİRLER:

PROJE SÜRESİ

Ar-Ge ve İnovasyon Programı için en az 12 (on iki), en çok 24 (yirmi dört) ay, Program için de Kurul kararı ile 12 (on iki) aya kadar ek süre verilebilir.

1. AR-GE PROJESİ TAMAMLANMASI SONRASI YAZILIM FİRMALARININ SERİ ÜRETİME GEÇİŞİ İLE İLGİLİ YATIRIMLARININ DESTEKLENMESİ PROGRAMLARI

TÜBİTAK ya da KOSGEB ürün yenilik projeleri başarı ile tamamlanır ise, tamamlandığı tarihten itibaren 1 (bir) yıl içinde KOSGEB’in ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMINA başvurularak prototip ürünün seri üretimi için gerekli olan ve Ar-Ge unsuru taşımayan standart makineler ve ekipmanlar yurtiçinden ve yurtdışından temin edilerek 500 bin TL.’ye kadar aşağıdaki destek unsurlarından yararlanabilirler. Bu program firmaya bir defaya mahsus olarak verilir.

– Destek oranı %75,Süre: 18 aydır. Mevzuatta en az süre belirtilmediği için firma alımlarını gerçekleştirebilirse proje süresi 4 aya kadar inebilir.

Destek Unsurları:

 MAKİNE‐TEÇHİZAT, DONANIM, SARF MALZEMESİ, YAZILIM VE TASARIM GİDERLERİ DESTEĞİ

 – İşletmeye; test, analiz ve laboratuar ekipmanı ile bunlara yönelik sarf malzemesi giderleri, üretim hattı tasarım giderleri, üretime yönelik makine, teçhizat, donanım, kalıp ve yazılım giderleri için destek sağlanır.

 – Destek ödemesi yapılmadan önce, KOSGEB uzmanı işletmeyi ziyaret ederek, Ar‐Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Programı Tespit Tutanağını düzenler.

 – Destek kapsamında satın alınacak makine‐teçhizat yeni veya en fazla 3 (üç) yaşında olabilir.

 – Bu desteğin üst limiti; geri ödemesiz 150.000 (yüz elli bin) TL, geri ödemeli 200.000 (iki yüz bin) TL olmak üzere toplam 350.000 (üç yüz elli bin) TL’dir.

 – Geri ödemeli desteklerde, destek ödemesinin yapılabilmesi için; destek ödemesinden önce işletmeden, destek tutarı kadar, son geri ödeme tarihinden asgari 2 (iki) ay sonrasını kapsayacak şekilde Banka Teminat Mektubu alınır. Ancak işletmenin uzun süreli teminat mektubu temin edememesi halinde asgari 1 (bir) yıl süreli teminat mektubu kabul edilebilir.

– Geri ödemeli destekler kapsamında yapılacak geri ödemeler, proje bitiminden itibaren 6 (altı) ayı ödemesiz olmak üzere, 3 (üç)’er aylık dönemler halinde 8 (sekiz) eşit taksitte yapılır. İlk taksitin geri ödeme tarihi, 6. (altıncı) ayın bitimini takip eden ilk iş günüdür.

PERSONEL GİDERİ DESTEĞİ

 – Personel Gideri Desteği, projede çalışması şartı ile yeni istihdam edilecek personel için sağlanır. Bu destek, işletmenin son 4 (dört) aylık SGK Sigortalı Hizmet Listesinde bulunmayan yeni istihdam edilecek personel veya Taahhütnamenin Hizmet Merkezinde kayda alındığı tarih itibarı ile son 30 (otuz) gün içinde istihdam edilmiş olan personel için verilir.

 – Desteklenecek personelin sayısına, niteliğine ve destek süresine Kurul karar verir.

 – İşletmeye, personel giderleri için net ücret üzerinden aylık; meslek lisesi mezunlarına 500 (beş yüz) TL, ön lisans mezunlarına 1.000 (bin) TL, lisans mezunlarına 1.500 (bin beş yüz) TL, yüksek lisans mezunlarına 2.000 (iki bin) TL. ve doktora programı mezunlarına 2.500 (iki bin beş yüz) TL olmak üzere toplam üst limiti 100.000 (yüz bin) TL geri ödemesiz destek sağlanır. Asgari Geçim İndirimi net ücrete dahil edilmez.

2. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞININ TEKNOLOJİK ÜRÜNLERİN YATIRIM DESTEK PROGRAMI

29 Nisan 2014 tarihinde ilgili Bakanlığı’n yayınlanan yönetmeliğinde,  TÜBİTAK yada KOSGEB’e Ar-Ge ve Yenilik projeleri verilip onaylanarak tamamlanırsa, prototipi yapılan ürün yada yazılımın seri üretimine geçişinde aşağıdaki desteklerden yararlanılmaktadır.

 Makine, Teçhizat desteği 

– Mikro, Küçük ölçekli KOBİ’lere seri üretim için gerekli olan yatırım tutarının %40’lık bölümünü 5 milyon TL.’ye kadar hibe olarak veriliyor.

– Orta ölçekli KOBİ’lerde ilgili oran %30 ve 5 milyon TL.

– Büyük ölçekli firmalarda ilgili oran %10 ve 5 milyon TL.

 Kredi faiz desteği

– Küçük ve Orta Ölçekli KOBİ’ler için 10 milyon TL.’ye kadar faizsiz yatırım kredisi imkanı, 10 milyon TL.’den sonrası için %50 indirimli kredi faiz desteği,

 İşletme gideri desteği

– Yatırım tamamlandıktan sonra ki 1 yıl için üretim için gerekli olan enerji, personel ve kira giderinin %75’i hibe olarak ödeniyor.

Öte yandan Ar-Ge projesini yurtdışında tamamlayıp patentini alan yabancı firmalar bölgenizde seri üretime geçiş için üretim faaliyetine başlarlarsa, yukarıdaki desteklerden yararlanabileceklerdir.

NOT: Firmalar makine teçhizat desteği için ya aşağıda açıklanan  Ekonomi Bakanlığının 5. Bölge destek Programına ya  da Bilim,Sanayi ve Teknoloji  Bakanlığının bu programına başvurabilir. Aynı makine/teçhizat yatırımı için iki programa aynı anda başvuramaz.

3. TÜBİTAK  ya da KOSGEB’den ürün yeniliği ar-ge projesini gerçekleştirdikten sonra 3 yıl içinde EKONOMİ BAKANLIĞI’NA  5.bölge destekleri için  yatırım teşvik belgesi için başvuruda bulunmaktır.

13 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Bölgesel Teşvik Uygulamaları çerçevesinde desteklenen yatırım projeleri kapsamında ilave olarak istihdam edilecek personel için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı için Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır ve Mardin’in de aralarında bulunduğu 6. Bölgede “sabit yatırım tutarı oranı” kaldırılarak, tamamı 10-12 yıl süreyle Ekonomi Bakanlığı tarafından karşılanması söz konusudur.

Ayrıca aynı kararın 2. Maddesi ile;

-“h) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB tarafından desteklenen AR-GE projeleri neticesinde geliştirilen ürünlerin veya parçaların üretimine yönelik yatırımlar” ifadesi ile TÜBİTAK ve KOSGEB AR-GE projelerinin net ve açık bir şekilde Yatırım Teşvik sistemi ile bütünleştirilebileceği belirtilmektedir. Bu şekilde 19/06/2012 tarihindeki Yatırım Teşvik kararının 17.maddesinin 1.fıkrasının h)bendindeki “Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen AR-GE projeleri neticesinde geliştirilen ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar” ibaresine açıklık getirilmektedir.

Ar-Ge projeleri sonucunda oluşan çıktının patent ve faydalı belgesine sahip olması yanında bundan böyle bu belgeler düzenlenmemiş olduğu durumlarda da söz konusu çıktıların üretime yönelik yatırımların TÜBİTAK’ın görüşü alınmak suretiyle Hazine Müsteşarlığı yatırım teşvik belgesine bağlanarak firmaya 5.Bölge destekleri sağlanabilecektir. Buradaki temel şart, projenin destek sürecinin Ekonomi Bakanlığı müracaat tarihinden geriye dönük olarak 3 yıl içinde başarı ile tamamlanmış olması gerekmektedir.

Bilindiği gibi TÜBİTAK VE KOSGEB AR-GE projelerinin tamamlanmasından sonra bu kurumlardan alınacak yatırımın tamamlandığına dair bir yazı ile, ilgili sanayi odasına ya da Ekonomi Bakanlığına başvurularak örneğin İstanbul ya da Bursa’da asgari 1 milyon TL meblağlı arazi-arsa, bina-inşaat, makine ve teçhizat ile diğer yatırım harcaması kalemlerinin toplamından oluşan sabit yatırım tutarı için yatırım teşvik belgesi alınarak, HER YER 5. BÖLGE SLOGANI ile aşağıdaki desteklerden yararlanılmaktadır:

5.BÖLGE DESTEKLERİ

İstanbul’da yada Bursa’da  sabit yatırım tutarı en az 1 milyon TL oluyor.  Sabit yatırım tutarı: Arazi-arsa, bina-inşaat, makine ve teçhizat ile diğer yatırım harcaması kalemlerinin toplamıdır. Ar-Ge projelerinde arsa, bina inşaat giderleri desteklenmez.

– Gümrük vergisi muafiyeti: Üçüncü ülkelerden makine ithalatlarında.

– KDV istisnası.

– Faiz desteği: Bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yetmişine kadar olan kısmı için ödenecek faizin, Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı Ekonomi Bakanlığınca toplam tutarı yedi yüz bin Türk Lirasını geçmemek üzere karşılanır.

– Sigorta primi işveren hissesi desteği: Yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla ilave edilen, istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı Bakanlık bütçesinden 6-7 yıl süre ile toplam sigorta desteğinin sabit yatırım tutarına oranı % 35’e ulaşıncaya kadar karşılanır.

– Sigorta primi desteği: Sigorta Primi Desteği ise teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlık bütçesinden tamamlama vizesinin yapılmasını müteakip 10 yıl süreyle karşılanır.

– Gelir vergisi stopaj desteği: Gelir Vergisi Stopajı Desteği, Yatırım Teşvik Belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken gelir vergisi stopajının asgari ücrete tekabül eden kısmının yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan tarihten itibaren 10 yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk edecek vergiden terkin edilmesidir.

– Yatırım yeri tahsisi: Desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun ek 3 üncü maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilebilir.

– Vergi indirimi: Gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisi, %30 yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar % 70 indirimli olarak uygulanır. Konunun anlaşılması için aşağıda İstanbul ili için bir örnek yer almaktadır.

İl: XXXXX

Yatırım Tutarı: 1.000.000TL

Yatırıma Başlama/Yatırımı Bitirme Tarihi: 01.10.2013 /30.09.2015

Yatırıma Katkı Oranı: %30

Kurumlar vergisi indirim oranı: %70

2014 yılındaki kurum kazancı: 100.000 TL

Hesaplamalar:

Yatırıma Katkı Tutarı: 300.000 (1.000.000X0,30) TL

2014 yılı için Hesaplanan Kurumlar Vergisi:100.000×0.20=20.000 TL

Hesaplanan indirimli Kurumlar Vergisi:100.000X0.20X0.30=6.000 TL

Tahsilinden Vazgeçilen Kurumlar Vergisi: 20.000- 6.000 =14.000 TL

Bu durumda indirimli oran nedeniyle tahsilinden vazgeçilen yukarıdaki 14.000 TL’lik vergi, 300.000 TL’ye ulaşıncaya kadar firma indirimli kurumlar vergisinden yararlanır.

 (Kaynak:Ekonomi Bakalığı,Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında devlet destekleri,Adım adım uygulama rehberi).

Not 1: Görüldüğü gibi yatırım teşvikinde örneğin 1. Bölge desteği  sadece KDV istisnası ve 3. Ülkelerden makine ve teçhizat ithalatında gümrük vergisi muafiyeti sağlarken yani yatırım teşvik proje maliyetinin %20 si kadar teşvik sağlarken, yukarıdaki 5. Bölge destekleri ile bizim hesaplamalarımıza göre bu oran %50’nin üzerine çıkabilmektedir.

Not 2:  Yazılım Firmaları makine teçhizat desteği için ya Ekonomi Bakanlığının 5. Bölge Destek Programına yada Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının bu programına başvurabilir. Aynı makine/teçhizat yatırımı için iki programa aynı anda başvuramaz.

4. PATENT YA DA FAYDALI MODEL UYGULAMASI İLE GETİRİLEN VERGİ İSTİSNALARI

İSTİSNALARIN ÖZÜ

KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI 

6 Şubat 2014 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilen 6518 sayılı Kanun’un 32 ve 82. maddeleri çerçevesinde 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5/A maddesinden sonra gelmek üzere bir  madde eklenerek Türkiye’ de gerçekleştirilen araştırma ve yenilik faaliyetleriyle yazılım faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan çıktılara ilişkin incelemeli patent ya da faydalı model alınmasından sonra 01.01.2015 yılından itibaren seri üretime geçilmesi elde edilecek gelirler,  koruma süresi olan örneğin 10 yıl boyunca % 50 kurumlar vergisi istisnası yararlanacaklardır.

KATMA DEĞER VERGİSİ İSTİSNASI

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı Katma Değer Vergisinden istisnadır.

AR-GE MERKEZİ ÇALIŞAN SAYISINDA İNDİRİM

Söz konusu patent ya da faydalı model teşvikleri ile yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş ürünlerin üretimi artacağından, genişleyen üretim için de mühendis ve teknisyenlere gereksinim artacağından sayılarında artış olacak, bu da torba yasayla çalışan sayısı 50’den 30’a indirilen Ar-Ge merkezlerinin artışına yol açacaktır.

Bilindiği üzere 5746 sayılı Ar-Ge Teşvik yasasına göre şimdiye kadar Ar-Ge merkezlerinde mühendis ve teknisyenden oluşan minimum 50 tam zamanlı personel istihdamı ile bu merkezlere harcama ve giderlere ilişkin % 100 Ar-Ge indirimi, personele %80, doktoralıya  %90 gelir vergisi stopaj desteği ile 5 yıl süre ile SGK işveren hissesinin yarısının alınmaması desteği ve damga vergisi istisnası uygulanmaktadır.  30 personele indirmek suretiyle özellikle orta ölçekli KOBİ’lerin de bu teşviklerden yararlanması olanağı doğmuş oldu.