Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM, Öğretim Üyesi
www.abdanmerymm.com
abdanmer@gmail.com
GİRİŞ
Son zamanlarda ülke İhracatımızda ve küresel rekabet endeksindeki sıralamamızda düşüşler yaşanmakta, dünya ölçeğindeki yenilik kalitemiz de alt sıralarda yer almaktadır. Bu göstergelere bakarak aşağıdaki bağlantıları düşünüyorum.
– Bireylerin psikolojik iyileşme ve gelişmesi büyük oranda yaptığı işe ve yarattığı katma değere bağlı.
– Toplumun sosyolojik, politik ve uluslar arası iyileşme ve gücü, büyük oranda üretime ve ekonomik gücüne bağlı.
– İstihdam ve üretim de büyük ölçüde konsept geliştirme, tasarım ve yenilik faaliyetlerine bağlı.
Bu bakımdan şu anda tüm dünyanın odaklandığı tasarım ve yenilik (inovasyon)konusunda ne tür uygulamaya yönelik önerilerde bulunabilirim diye etraflı düşünerek, aşağıdaki satırları oluşturdum. Bana göre her alanda yeniliğe ve değişime, buna bağlı olarak da kendi özgün tasarımlarımıza ulus, firma ve birey olarak çok ihtiyacımız var.
Aslında KUR’AN’ımızın Rahman Suresi 29’uncu ayetinde Rabbimizin her an yeni bir iş/yaratışta olduğu belirtilerek, bizleri de sürekli yenilenmeye ve yeniliğe çağırmaktadır. Yenilik yapmak tanrısal bir emir.
Aşağıda yenilik ve tasarıma ilişkin LİTERATÜRDE son tartışma konularını gündeme getirerek, mevcuttan hareketle yeniliğe ve tasarıma ulaşmanın süreç adımları irdelenmektedir.
DEĞİŞİMİN SÜREÇ ADIMLARI
Akılcı olarak tasarımın ve yeniliğin süreç adımları nedir ve nasıl sağlanır? Bu konuda yol haritası için Karl Popper, başlangıç noktası olarak mevcut durum ve geleneklerimiz olduğunu belirtip (hiçbir şeye sıfırdan başlayamayız), mevcut durum ve geleneklerde yeniliğe ve iyileştirmeye yönelik ne gibi değişiklikler yapabiliriz diye düşünmemizi önermektedir. Sarsıntı geçirmemek için buradaki değişiklikler adımsaldır. Yenilik ve iyileştirme için temel yöntem, yaşadığımız sorun ve çelişkilere karşı eleştirel tartışma olup, bu yolla mevcut durumu düzeltecek birçok yöntem bularak ya da keşfederek (tek yöntem değil)eleştiri yoluyla bu yöntemler içinden bize göre en uygun olanı seçip(diğer yöntemleri ortadan kaldırarak) uygulamaya geçerek, gerçeklerin öngördüğümüz beklenti ile örtüşüp örtüşmediğine bakmak için çetin sınamalardan geçirmek gerekir. Örtüşüyorsa, bilgimiz doğrudur, ancak geçici doğru olduğunu, her zaman daha iyi bir doğruya yerini bırakacağına inanarak.
Görüldüğü gibi birey ve ülke olarak mevcut sorunlardan kaçmayıp, onlarla yüzleşme sorumluluğumuz var. Ancak sorunlarda takılıp kalmayarak çözüm odaklı safhaya odaklanmak gerekir. Odaklanma konusunda yine Popper; geçmiş bugün ve şu an itibariyle bitmiştir, yargılayacağımız ve yargılamamız gereken zaman bugündür, şimdi iyi şeyler yaparsak bugün için iyimser olabiliriz, bugün iyi şeyler yaptığımız ve eylemciliğimiz sonucu yarın için ümitli olabiliriz, ancak birçok olasılık içerdiği için yarını öngöremeyiz, bilimde böyle bir kesinlik yoktur, iyi şeyler de olabilir kötü şeyler de, bu bakımdan gelecek için iyimser olamayız.
YENİLİK TANIMI VE TÜRLERİ
Bu bakış açısıyla iş hayatında ne gibi iyileştirmeler yapabiliriz diye sorduğumda önce uluslar arası kılavuz olan Oslo’ya göre yenilik, mevcut duruma oranla yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün(mal veya hizmet),veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesidir.
Kılavuz 4 çeşit yenilik türünden söz etmektedir:
1)Ürün yeniliği, mevcut teknik özelliklerde ve kullanıcıya kolaylığında ek teknik ve performans iyileştirmeleri gerçekleştirmektir.
2)Süreç yeniliği, yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir üretim yönteminin gerçekleştirilmesidir.
3)Pazarlama yeniliği, ürün tasarımı ve ambalajlanması(product), ürün konumlandırması(place), ürün tanıtımı(promotion) veya fiyatlandırmasında (price) önemli değişiklikleri kapsayan yeni bir pazarlama yöntemidir.
4)Organizasyonel yenilik, firmanın ticari uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir organizasyonel yöntem uygulanmasıdır.
Elbette piyasaya yönelik bu yeniliklerin elde edilmesi için yeniliğin zihinsel sürecine eğilmek ya da uygulamaya geçmeden önce bilgisayarın da yardımıyla tasarım faaliyetinde bulunmak gereklidir. Oslo Kılavuzu’na göre, tasarım ürün yeniliklerinin geliştirilmesi ve uygulanmasının tamamlayıcı bir parçasıdır. Ancak, bir ürünün işlevsel özelliklerinde ya da öngörülen kullanımlarında önemli bir değişiklik getirmeyen tasarım değişiklikleri ürün yeniliği değildir. Bununla birlikte bunlar pazarlama yenilikleri olabilir. Rutin sistem yükseltmeleri veya düzenli mevsimsel değişiklikler de ürün yenilikleri değildir.
TASARIMIN TANIMI
Genelde bizler araştırma ve inovasyon projelerini ürün ve süreç yenilikleri olarak birlikte ele aldığımız için geniş kapsamlı tasarımın tanımını şöyle yapabiliriz:
Tasarım; istenen ürünü elde edebilecek makinanın ardışık hareketlerinin öngörülmesi, öngörülen ardışık alt ünitelerin yapısı (geometrisi, malzemesi vb), çalışma prensibi(Hidrolik, pnomatik vb) ve hangi parametrelerde (sıcaklık, basınç, kuvvet vb) olacağına sistematik olarak karar verme sureci/denemeleridir.
TASARIM SÜREÇ ADIMLARI
Yenilik faaliyetlerinde proje bazlı hareket etmemizin önemini dikkate alarak, tasarım süreç adımlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
– Proje önerisini yazarken, tasarım surecinin analizinde geriye doğru giden bir yöntem uygulanırız, yani istenen yenilikçi ürün özelliklerinden hareket edilerek geriye doğru gidilmek suretiyle üründe ve makinede gereklilikler (olması gerekenler )belirlenir.
– İlkin firma içi ve dışı mevcut sorunlardan hareketle arzulanan ürünün yenilikçi unsurları mukayeseli olarak tanımlanır.
– Yenilikçi ürün özelliklerinden hareketle; kritik her bir ürün özelliğinin parametreleri, çoğulcu üretim yöntemleri, biri hariç diğer yöntemlerin elenmesi ya da ortadan kaldırılması için eleştirel gerekçelendirme, uygun seçilen yöntemin riskleri ve önlenmesi için eylem planı sistematik olarak yazılır.
– Ürün özelliklerini karşılayacak makine yeniliklerinin Ar-Ge unsurları ile aksiyon planlarının sistematiği, bir bütün halinde bir önceki paragrafta ürün için tanımlanan hareket tarzıyla yerine getirilir.
– Hedeflenen ürün ve makine yeniliklerinin elde edilmesi ancak belli koşullarda geçerlidir, uygun koşulların belirlenmesinin prototip imalata girmeden tasarım düzeyinde belirlenerek olası hataların elenmesi için 3 boyutlu simülasyon çalışması, mühendislik hesapları, SEY(Sonlu Elemanlar Yöntemi) vb. gibi doğrulama faaliyetlerinin yapılması hem kaynak israfını önleyerek maliyet tasarrufu, hem deneme -yanılma suresini kısaltma, hem de doğru isi doğru şekilde tanımlayarak proje yapmada etkinlik sağlar.
– Proje onaylanıp, uygulama aşamasına geçilerek öngörülen proje çıktılarının gerçeklerle örtüştüğünün sınanması(test edilmesi) için mali raporlama kapsamında teknik, mali ve YMM raporları yazılır. Rapor yazılmasında (konumuz gereği tasarım çalışmalarının yazılmasında) uygulanan analiz yöntemi kavram geliştirmeden tasarıma, oradan prototip imalat ve fiziksel testlere kadar ileri doğru giderek açıklama amacı taşımaktadır.
– Projede öngörülen gerekliliklerle (yani çıktılarla) gerçeklesen çıktılar arasındaki uyuşmazlıklar sapmalar olarak tanımlanarak, teknik raporda gerekçelendirmesi(justification) yapılır.
SONUÇ
Mevcut ürün ile üretim yöntem ve usullerine bağlı kalınırsa yok olmak kader olmaktadır. Aklımızı ve bilimi kullanarak sürekli iyileşme içinde olmak şart. KUR’AN’ımızın açık mesajına göre her an yeni bir iş ve oluşta olmalıyız.
