Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM
www.abdanmerymm.com
abdanmer@gmail.com
GİRİŞ
Bu haftaki İzmir’deki Ar-Ge ziyaretinde firmaların yetkilileri süreç yeniliği bağlamında üretim hatlarında makine, teçhizat, otomasyon yeniliği yapmak istediklerini, bu yolla verim ve kalite artışı ile standartlara uymayı hedeflediklerini ifade ediyorlar. Bu yaklaşım ilk etapta Ar-Ge proje fikri için yeterli olmuyor.
AR-GE PROJE FİKRİ NASIL OLMALI?
Ar-Ge kriterlerini belirleyen uluslararası Kılavuz olan Frascati’nin 85.paragrafına göre, Ürün standartlaştırmasının hazırlanması, gerçekleştirilmesi ve muhafaza edilmesi için örneğin delme kalıpları, makine tezgâhları yapıldıkları takdirde Ar-Ge kapsamının dışında tutulmalıdır denilmektedir. 111.Paragrafta ise, ürün üzerinde ek teknik iyileştirmeler yapmak olduğunda, yapılan iş Ar-Ge tanımı içinde yer almalıdır ifadesi yer almaktadır.
Öte yandan Oslo Kılavuzunun 156.paragrafında ürün yeniliği, mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir ürünün ortaya konulmasıdır. Bu yenilik; teknik özelliklerde, bileşenler ve malzemelerde, birleştirilmiş yazılımda, kullanıcıya kolaylığında ve diğer işlevsel özelliklerinde önemli derecede iyileştirmeleri içermektedir.
Bize göre bu ifadelerden süreç yeniliğinin Ar-Ge projesine konu olabilmesi için bu yeniliğin ürünün teknik özellikleri üzerinde var olan sorunlara karşı ek teknik iyileştirmeler ile kullanıcıya ek kolaylıklar sağlaması gerekir. Bu iki etki ihmal edilerek, süreç yeniliğinin sadece ürün üzerinde kalite artışı, maliyet düşüşü(ya da verim artışı) ya da standartlara uyumu sağlar şeklindeki ürün ve süreç yenilikleri yaklaşımı bizce yeterli olmayıp, sözünü ettiğimiz iki ana etkiyi destekleyici niteliktedir.
Bu yaklaşımımızı bize göre proje çıktısı örneğin makine olan Ar-Ge projelerinde de kullanmamız gerekli olabilir. Bu durumda projemizi tanımlarken sadece makinenin mukayeseli üstünlüğü değil, öngörülen makine iyileştirmesi ile makinenin üreteceği üründeki iyileştirmeleri de belirtmekte fayda bulunmaktadır.
SORUN YOKSA AR-GE PROJESİ DE YOK
Yine Frascati’nin 85.maddesinde şu örnekler verilmektedir: “Tıp alanında, ölümün nedenlerini araştıran rutin otopsi, tıbbi hizmetlerin bir parçasıdır ve Ar-Ge değildir; belirli bir kanser tedavi yönteminin yan etkilerinin gözlemlenmesi amacıyla cesetlerin özel olarak incelenmesi ise Ar-Ge kabul edilir”.
Bize göre firmanın ürün ve/veya süreçlerinde teknik ve/veya kullanıma yönelik sorunlar yaşaması, bu sorunların firmaya özgü (unique) olması nedeniyle, sorun çözmeye yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi de Ar-Ge faaliyeti kapsamına girer. Nitekim Frascati’nin 122.paragrafında “Sorun giderme daha fazla Ar-Ge’ye gereksinim duyulduğunu gösterir” denilmektedir. Haliyle bu sorun gidermenin Ar-Ge faaliyetinin hareket noktası olarak kabul edilip, önerilen proje faaliyetiyle yeni ya da kendi mevcut durumumuza ve yerli (ve ilave olarak ithal edilen ürünlere göre ) önemli derecede iyileştirilmiş ürün yeniliği hedeflenmesi gerekmektedir(küçük çaplı değişiklikler Ar-Ge’ye dahil edilmemelidir).
Deneyimlerimize göre, Ar-Ge projelerinde mukayeseli üstünlük daha çok piyasaya çıkacak ürünlerin yerli/yabancı muadillerle yapılmakta iken, ürün ve süreç Ar-Ge projelerinde süreç mukayesesi daha çok firmanın kendi mevcut durumuyla analiz edilmektedir, çünkü her firmanın süreç yapısı tek olup, birbirine benzemez.
SONUÇ
İş hayatında sürekli sorun ve sıkıntılar olacaktır. Bu durumu kabul edip, strese girmemek gerektiği kanısındayız. Nitekim Rahmani boyutu da analize dahil ettiğimizde Kur’an’ın Beled Suresinin 3. ve 4. Ayetlerine göre; Allah insanları sıkıntı ve zorluk içinde ve bunlara göğüs gerecek şekilde yaratmıştır. Bu bakımdan firmalardaki sorunları inovatif fikirler ve fırsatlar geliştirmenin, büyümenin ve bunun için Ar-Ge ve yenilik projeleri yapmanın sinyali olarak değerlendirirsek, Rahmani sese de kulak vermek suretiyle topluma ve ekonomiye hizmet etmiş oluruz.
