Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ar-Ge, Yenilik ve Tasarım Hibe Fonları,
Tasarım/Ar-Ge Merkezi Uygulayıcısı, YMM
19/04/2024
Karbon ayak izi standardına sadece uyum için süreç iyileştirme çalışması Ar-Ge olmayıp, ayrıca süreçte ve üründe sorun giderici ek teknik iyileştirmeler de harmanlayarak proje sunarsak bizce başarı şansı yüksek olur ve finansman sağlarız diye düşünüyorum. Bu konudaki Frascati ve Oslo kılavuzundaki referans maddeleri aşağıda açıkladım. Unutmayalım yenilik ve yaratıcılık kolay değildir; İlkin mevcudun içeriğini ve formunu yeni fikirlerle BÜKMEMİZ (bu süreç acı verebilir), işleyişi daha iyi anlayabilmemiz için PARÇALAMAMIZ ile proses analizi yapmamız ve sonra da yenilenmiş parçaları yeni bir içerik ve formla HARMANLAMAMIZ gerekiyor. Böylece mevcudun sancısı, yeninin doğum sancısı oluyor.
Firmalara yapmış olduğumuz Ar-Ge ziyaretlerinde firma yetkilileri süreç yeniliği bağlamında üretim hatlarında makine, teçhizat, otomasyon yeniliği yapmak istediklerini, bu yolla verim ve kalite artışı ile standartlara uymayı hedeflediklerini ifade ediyorlar. Bu yaklaşım ilk etapta Ar-Ge proje fikri için yeterli olmuyor.
AR-GE PROJE FİKRİ NASIL OLMALI?
Ar-Ge kriterlerini belirleyen uluslararası Kılavuz olan Frascati’nin 85.paragrafına göre, Ürün standartlaştırmasının hazırlanması, gerçekleştirilmesi ve muhafaza edilmesi için örneğin delme kalıpları, makine tezgâhları yapıldıkları takdirde Ar-Ge kapsamının dışında tutulmalıdır denilmektedir. 111.Paragrafta ise, ürün üzerinde ek teknik iyileştirmeler yapmak olduğunda, yapılan iş Ar-Ge tanımı içinde yer almalıdır ifadesi yer almaktadır.
Öte yandan Oslo Kılavuzunun 156.paragrafında ürün yeniliği, mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir ürünün ortaya konulmasıdır. Bu yenilik; teknik özelliklerde, bileşenler ve malzemelerde, birleştirilmiş yazılımda, kullanıcıya kolaylığında ve diğer işlevsel özelliklerinde önemli derecede iyileştirmeleri içermektedir.
Bize göre bu ifadelerden süreç yeniliğinin Ar-Ge projesine konu olabilmesi için bu yeniliğin ürünün teknik özellikleri üzerinde var olan sorunlara karşı ek teknik iyileştirmeler ile kullanıcıya ek kolaylıklar sağlaması gerekir. Bu iki etki ihmal edilerek, süreç yeniliğinin sadece ürün üzerinde kalite artışı, maliyet düşüşü (ya da verim artışı) ya da standartlara uyumu sağlar şeklindeki ürün ve süreç yenilikleri yaklaşımı bizce yeterli olmayıp, sözünü ettiğimiz iki ana etkiyi destekleyici niteliktedir.
Bu yaklaşımımızı bize göre proje çıktısı örneğin makine olan Ar-Ge projelerinde de kullanmamız gerekli olabilir. Bu durumda projemizi tanımlarken sadece makinenin mukayeseli üstünlüğü değil, öngörülen makine iyileştirmesi ile makinenin üreteceği üründeki iyileştirmeleri de belirtmekte fayda bulunmaktadır.
SORUN YOKSA AR-GE PROJESİ DE YOK
Yine Frascati’nin 85.maddesinde şu örnekler verilmektedir: “Tıp alanında, ölümün nedenlerini araştıran rutin otopsi, tıbbi hizmetlerin bir parçasıdır ve Ar-Ge değildir; belirli bir kanser tedavi yönteminin yan etkilerinin gözlemlenmesi amacıyla cesetlerin özel olarak incelenmesi ise Ar-Ge kabul edilir”.
Bize göre firmanın ürün ve/veya süreçlerinde teknik ve/veya kullanıma yönelik sorunlar yaşaması, bu sorunların firmaya özgü (unique) olması nedeniyle, sorun çözmeye yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi de Ar-Ge faaliyeti kapsamına girer. Nitekim Frascati’nin 122.paragrafında “Sorun giderme daha fazla Ar-Ge’ye gereksinim duyulduğunu gösterir” denilmektedir. Haliyle bu sorun gidermenin Ar-Ge faaliyetinin hareket noktası olarak kabul edilip, önerilen proje faaliyetiyle yeni ya da kendi mevcut durumumuza ve yerli (ve ilave olarak ithal edilen ürünlere göre) önemli derecede iyileştirilmiş ürün yeniliği hedeflenmesi gerekmektedir (küçük çaplı değişiklikler Ar-Ge’ye dahil edilmemelidir).
Deneyimlerimize göre, Ar-Ge projelerinde mukayeseli üstünlük daha çok piyasaya çıkacak ürünlerin yerli/yabancı muadillerle yapılmakta iken, ürün ve süreç Ar-Ge projelerinde süreç mukayesesi daha çok firmanın kendi mevcut durumuyla analiz edilmektedir, çünkü her firmanın süreç yapısı tek olup, birbirine benzemez.
SONUÇ
Karbon ayak izi sertifikası yan etki olup, asıl süreçte ve üründe sorun giderici özgün, teknik iyileştirmeler tasarlayarak proje sunarsak bizce, sertifika için de finansman imkânı sağlamış oluruz. Bence bu bağlamda TÜBİTAK 1832, 1501/1507, 1707, 1509 projeleri ile KOSGEB’in ikinci sanayi çağrısı için başvurulması uygundur.
