Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik Hibe
Fonları Uygulayıcısı, YMM
04/11/2014
MEVCUT DURUM
Son birkaç haftadır firma ziyaretlerimiz arttı, yetkililerle olan görüşmelerimizde özellikle KOBİ Küçük İşletme Statüsünden Orta Ölçekli firma statüsüne geçmekte olan ya da geçen firmalar, ihracat yapıyorlar, bünyelerinde ortalama 60-70 personel istihdam edip, bunların içinde de makine, elektrik, elektronik, kimya, endüstri mühendisi gibi ortalama 10 mühendis çalıştırıyorlar. Bu yapıdaki firmaların ortak problemi mevcut ücret seviyeleri ve vergi/sigorta yükleri ile bu mühendisleri firmada tutamayacakları, dış rekabet nedeniyle de ücretleri artıramadıklarını ileri sürüyorlar, kar marjları çok düşük.
ÇÖZÜM
Benden çözüm istediler, ben de ilk etapta TÜBİTAK’a her ay birer Ar-Ge projesi verilerek kısa vadede her an yürüyen 3 Ar-Ge projesi olması halinde (her bir projede kısmi kullanım 1/3 yani adam ay oranı 0.33 olursa, toplam adam ay oranı (1) olur) şu avantajları elde edeceklerini belirtiyorum:
1) Maaşlarının ortalama %60’nın TÜBİTAK, KOSGEB, H2020 Araştırma ve Yenilik destek programlardan karşılanması söz konusudur (KOBİ 1507 TÜBİTAK programında %75’e kadar çıkabilmektedir).
2) Proje üst limitinin olmadığı 1501 TÜBİTAK Sanayi projelerinde örneğin malzemelere %40 destek oranı uygulanır iken, büyük işletmelerin projelerinde personel giderleri %60, orta ölçekli KOBİ niteliğindeki işletmelerin projelerinde %75, mikro ve küçük ölçekli KOBİ niteliğindeki işletmelerin projelerinde ise %90 oranında destek kapsamına alınır. Projenin Ar-Ge faaliyetinde doktoralı araştırmacı istihdam edilmesi durumunda ise bu personele ilişkin harcamanın %100’ü destek kapsamına alınır.
4 Kasım 2012 tarihinde KOBİ Yönetmeliğinde yapılan değişikliğe göre; 10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri bir milyon TL´yi aşmayan çok küçük işletmeler mikro işletme, 50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon TL´yi aşmayan işletmeler küçük işletme, 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosundan herhangi biri 40 milyon TL´yi aşmayan işletmeler de orta büyüklükteki işletme olarak belirlendi.
Projede çalışan personelin ilgili destek programının Uygulama Esaslarında eğitim durumu ve çalışma süresine göre belirlenen katları yazılır.
“Brüt Asgari Ücret Katları” sütununa;
– Lise mezunu ve altı personel için üç (3),
– Ön lisans mezunu için dört (4),
– Lisans veya yüksek lisans mezunu için, lisans mezuniyet tarihi ve proje başvuru tarihi arasında geçen süre;
– 48 aydan az ise altı (6),
– 48 ay ve üstünde ise on (10),
– Proje konusu uzmanlık alanlarından herhangi birisinde doktora derecesine sahip personel için ise oniki (12) yazılmalıdır.
Örnek; 17.06.2014 itibariyle brüt asgari ücret 1.071,00.-TL. olup, bu durumda firmaya yeni giren bir mühendis mezuniyet yılı 4 yıldan az ise 1.071,00 * 6 = 6.426,00.TL. brüt ücret, 4 yılı geçiyorsa 1.071,00 * 10 = 10.710,00.-TL.’ye kadar mühendis maaşlarına izin vermektedir.
AR-GE PROJELERİNDE ÜCRET ARTIŞLARI NASIL OLMALI Tahmini proje önerisinde maliyetler hazırlanırken Personel brüt ücretlerin önceki 6 ay ortalaması alınıyor.
Proje başladıktan sonra maaş artışı olabilir, ikramiye verilebilir. İşlemler resmi olduktan sonra herhangi bir sorun çıkmıyor.
Brüt ücreti 3.000 TL olan personelin daha sonra maaşı 4.000 TL olması sorun olmuyor. Ama 3.000 TL alan birinin maaşı daha sonra 6.000 TL olduğunda bu dikkat çekiyor ve sorgulanıyor.
Yeni işe başlayan bir personelde böyle bir artış olabilir. Yeni personel başlangıç esnasında firmayla bir protokol imzalamıştır. Deneme süresini doldurduktan sonra maaşında artış olabilir.
Örneğin 01.05.2014 tarihinde işe başlamış ve deneme süresince brüt ücret olarak 2.500 TL. alacaktır. Deneme süresi dolduktan sonra her iki tarafta anlaştıkları takdirde brüt maaşı protokolde anlaştıkları şekilde arttırılabilir.
3) KOBİ statüsüne sahip firmalarda TÜBİTAK’a her proje verilişinde fikir sahiplerine, mühendislere 7.500,00.-TL ödül verilebilmektedir.
– Her şeyden önce Proje veren firmanın KOBİ statüsünde olması gerekli olup, 1507 KOBİ Ar-Ge ve 1501 Sanayi Ar-Ge proje vermesi gerekiyor. 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı uygulama esaslarının 10/4 maddesi ile 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı uygulama esaslarının 10/2 maddesinde, proje ekibinde yer alan ancak şirket ortağı ya da yönetim kurulu üyesi olmayan ve proje süresince firmada çalışmış olması koşuluyla proje ekibinde yer alan fikir sahibi araştırmacıya teşvik ödülü verilebileceği, birden fazla fikir sahibi araştırmacı olması halinde bu ödülün paylaşılabileceği belirtilmektedir.
– Bu mevzuat hükmüne göre online ile proje önerilerini TÜBİTAK’a geçmeden önce personel bilgileri formu doldurulurken “bu personel proje fikir sahibidir” diye bir seçenek var, onun işaretlenmesi gerekiyor.
– Bu talep üzerine TÜBİTAK Komitesi karar verirse, fikir sahibi araştırmacının teşvik ödülü alabileceği destek karar yazısında belirtiliyor.
– Projenin dönem raporları verilip, proje başarı ile tamamlandıktan sonra yukarıdaki YMM onaylı yazılar ile araştırmacının banka hesap bilgileri TÜBİTAK’a bildirilerek, havale yapılıyor. Bu destek fikir sahibine verilmektedir.
4) Firmalar istihdam ettiği personelin sigorta ve vergi yükünü ödemektedir. Ar-Ge projesi verilmesi halinde, örneğin onaylanan Ar-Ge projelerinde görev alan 1 mühendis aynı anda yürüyen 3 Ar-Ge projesinde 1/3 oranında görev alır ve 3 projede adam/ay oranı (1) olursa, SGK işveren payının yarısı ödenmemekte, stopaj ise %80 (doktora derecesine sahip personelde %90) ödenmemektedir.
5) Ar-Ge harcamaları içinde yer alan personel giderleri geçici ve kurumlar vergisi matrahından % 100 Ar-Ge indirimi olarak düşülebilmektedir.
6) 1 Temmuz 2014 tarihinden itibaren Ar-Ge merkezlerinde en az 50 tam zaman (yani adam/ay oranı -1-) eş değer Ar-Ge personeli istihdam edilmesi” koşulu değiştirilerek, sektör farkı olmaksızın, en az 30 tam zaman eş değer Ar-Ge personeli istihdam edilmesi olarak değiştirilmiştir. Bize göre önemli bir adım. Ar-Ge merkezi için sayının aşağıya çekilmesi büyük işletmelerde bu merkezlerin açışını teşvik edecektir, ancak bizim piyasa gözlemlerimize göre Küçük ve Orta ölçekli KOBİ’lerde 30 teknik personeli üretimin başından ayırarak bir merkezde toplamak zor görünüyor, ayrıca Ar-Ge projeleri vermenin hareket noktası olan sorunların keşfinden de uzaklaştırmış oluyoruz.
Araştırma ve yenilik faaliyetlerine uygulanan mali teşviklere ilişkin 5746 sayılı Kanun kapsamında ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME FAALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİNE İLİŞKİN UYGULAMA VE DENETİM YÖNETMELİĞİ’nin ilgili maddeleri şöyledir:
Ar-Ge indirimi uygulama esasları
“MADDE 8 – (1) Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerce gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı 31/12/2023 tarihine kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır.”
Açıklama: Demek ki % 100 Ar-Ge indiriminden Teknokent (ya da Teknopark) firmaları, Ar-Ge merkezleri ile TÜBİTAK, EUREKA, EUSTARS VE H2020 DESTEK programları kapsamında verilen Ar-Ge projeleri de aynı şekilde yararlanmaktadırlar.
Gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması
MADDE 10 – (1) Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar için %90’ı, diğerleri için %80’i gelir vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınır.
Açıklama: Demek ki, Gelir vergisi stopaj istisnasından Teknokent ( ya da Teknopark) firmaları, Ar-Ge merkezleri ile TÜBİTAK, EUREKA, EUSTARS VE H2020 DESTEK programları kapsamında verilen Ar-Ge projeleri de aynen yararlanmaktadırlar.
Sigorta primi desteği uygulaması
MADDE 11 – (1) Kamu personeli hariç olmak üzere, teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge personeli ile destek personelinin, 5 inci madde kapsamındaki çalışmaları nedeniyle elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı; 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici ikinci maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna tutulmuş fiilen çalışan personelin gelir vergisi istisnasının uygulandığı sürece gelir vergisinden istisna tutulan ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, beş yılı aşmamak üzere Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
Açıklama: Demek ki, sigorta primi desteği Teknokent ( ya da Teknopark) firmaları, Ar-Ge merkezleri ile TÜBİTAK, EUREKA, EUSTARS VE H2020 DESTEK programları kapsamında verilen Ar-Ge projeleri de aynen yararlanmaktadırlar.
YORUM: Ar-Ge merkezi kuramayan ya da Teknokente gidemeyen KOBİ firmalarının bizim hesaplamalarımıza göre aynı anda TÜBİTAK’ta yürüyen 3 adet Ar-Ge projeleri mevcut ise, personel ve diğer harcama ve giderleri için alacakları hibeler yanında mali teşviklerden de aynı şekilde istifade edebilmeleri söz konusudur.
SONUÇ
Yukarıdaki Ar-Ge hibe ve desteklerle firmaların personel maliyetlerinin oldukça düştüğü, bu durumda maaşları artırabileceklerini ve Ar-Ge ve Yenilik proje yapmanın manevi motivasyonu ile mühendisleri firmada tutabilecekleri görüşü ortaya çıkmaktadır. Ar-Ge hibe ve desteklerinden maksimum yararlanmak için yukarıda analiz ettiğimiz 3 yöntemden hangisinin firmanın şartlarına göre uygun olduğu her firma bazında araştırılmalıdır.